خواستگاری و چالش هاي پیش رو!!
از آنجا كه در جامعه سنتی، خانوادهها یكدیگر را میشناختند،آشنایی چندان معنا نداشت.اما در جامعه كنونی كه اكثر افراد یكدیگر را نمیشناسند بنظر میرسد كه آشنایی یك نیاز جدی باشد.آشنایی بـه عبارتی همان خواستگاری اسـت. از آنجا كه در جامعه سنتی، خانوادهها یكدیگر را میشناختند و اكثر مردم بـه نوعی با هم آشنا بودند، آشنایی چندان معنا نداشت.
اقتضای آن زمانها این بود كه از بین آشنایان بـه خواستگاری یك نفر بروند. اما در جامعه كنونی كه اكثر افراد یكدیگر را نمیشناسند و تحرك اجتماعی افزایش پیدا كرده اسـت، بنظر میرسد كه آشنایی یك نیاز جدی باشد. از قدیم مـا ایرانیان معتقد بودهایم كه ازدواج بهتر اسـت با یك فرد «دیده و شناخته» انجام گیرد.
تعداد زیادی از مـا ایرانیان دراین سالها بـه ازدواج خویشاوندی روی آوردهایم چرا كه ازدواج با خویشاوند، ازدواج با یك فرد دیده و شناخته اسـت. اما واقعاً مـا تا چـه زمانی می توانیم برای ازدواج دیده و شناخته بـه ازدواج خویشاوندی روی آوریم.
ازدواج خویشاوندی شرایط ژنتیكی دشواری را برای نسل آینده فراهم میسازد و مشكلات ژنتیكی رابه ارمغان خواهد آورد. پس بنظر می رسد كه برای دیده شدن و شناخته شدن و انجام ازدواج دیده و شناخته باید بـه دنبال راههای دیگری باشیم. نیاز جامعه امروز مـا دیده شدن و شناخته شدن اسـت.
خواستگاری، تقاضای ازدواج از یك فرد آشناست اما اگر آشنا نبودیم اگر غریبه بودیم چـه باید بكنیم؟! آشنایی نیاز جامعه شهری ماست كه مردم اكثراً یكدیگر را نمیشناسند. اكثراً غریبهاند، آشنایی بطور طبیعی درسالهاي گذشته در میان مردم شهرها و روستاها پیش میآمد. آدمها یكدیگر را یا بطور مستقیم یا بطور غیر مستقیم میشناختند، از یكدیگر دور نبودند و اكثر افراد، دیده می شدند.
اما امروزه در پهنهي شهر هـای چند میلیون نفری چـه كسی، چـه كسی را میشناسد؟! خانوادههاي پر ارتباط كاهش یافتهاند؛ سازمانها؛ شركتها و ادارات؛ قبایل جدیدی هستند كه با یك نفر از خانواده در ارتباطند و با سایر افراد خانواده كاری ندارند، روابط خانوادگی بین كاركنان سازمان یافته نیست و بنابر این فقط این كاركنان هستند كه یكدیگر را میشناسند نه خانوادههاي آن ها و طیف وسیعتری از اجتماع.
روابط انسانی در شرایط ویژهاي بـه سر می برد. اگر یك نفر درونگرا باشد و عزلت گزین در میان انبوده جمعیت دیده نخواهد شد. انچه امروز مانع دیده شدن و شناخته شدن اسـت انبوه جمعیت اسـت و سست شدن روابط سنتی انسانها از قبیل خویشاوندی و پا نگرفتن روابط مدرن و جدید؛ انسانها در یك جامعهي بدون ساختار بحال خود رها شدهاند.
پاركها فضای آشنایی و شناخت شده اسـت و ملاك آشنایی در پارك و خیابان هرچه باشد بنظر عمیق و اصیل نمی آید. خانواده بـه عقب رانده شده و روابط انسانها بدون شكل و خیابانی شده اسـت، بدون عمق و بدون ریشه و بدون تاریخچه؛ انسانها با یكدیگر آشنا نیستند.
انسانها غریبههایي هستند كه بدون عمق با هم آشنا می شوند. یك آشنایی سطحی یك آشنایی بیمایه، یك آشنایی نسنجیده و بیقید؛ ازدواجی كه از اینگونه آشنایی برخیزد میتواند ازدواجی سطحی و بیقید و غیرمسئولانه باشد. ریشهها سست شده اسـت و مردمان بیریشگی را دوست دارند. ارتباط با خواهر و برادر و خویشاوند سست شده و درختان تنومند اصیل بـه یك گیاه یك ساله فروخته میشوند.
موضوعات جنسی و لذت آنی محور شده اسـت و ازدواج بعنوان سرآغاز یك نسل و یك تبار و یك ماندگاری هزاران ساله بـه فراموشی سپرده شده اسـت. تمتع جنسی و لذت آنی اعتقاد اكثریت مردمان بیاعتقاد شده اسـت. بزرگ ترین لذتها را در سریعترین لذتها می یابیم، صبوری را فراموش كردهایم و سرعت را پذیرفتهایم،
غذا هاي سریع بجای خوراكیهایي نشسته اسـت كه مهمترین لذت آن ها در طول زمان تهیه و فرآوری انها بود. ازدواج بیشتر بـه سمت موقت بودن جاری اسـت تا بـه سمت دائمی بودن. درختچههاي چند ماههي ارتباط جنسی بر درختان تنومند یك نسل كه در هزارهها جاری اسـت ارجحیت یافتهاند. همه ی چیز سرعت گرفته اسـت؛
همه ی چیز تند شده اسـت و همه ی چیز بـه تندی و سرعت باید بـه لذت منتهی شود. انسان وقار خودرا از دست داده اسـت و بازگشت بـه نياکان حیوانی را تجربه میكند.
دراین شرایط چـه باید كرد؟
آشنایی دراین شرایط نیاز انسانی مـا قبل از خواستگاری شده اسـت اما از آنجا كه حرص آدمیان بـه موضوعات جنسی افزایش یافته اسـت، این نیاز اساسی بـه دیدهي منفی نگریسته میشود. اگر پسری بخواهد با دختری آشنا شود تا بعد از آشنایی برای خواستگاری از او تصمیم گیری كند، این آشنایی رابه چشم یك ارتباط بیجا و بیقاعده و اصول مینگریم كه در آن پسر قصد سوء استفاده جنسی دارد؛
البته در تعداد زیادی از آن گونه روابط این قصد وجوددارد اما این بدین معنی نیست كه آشنایی یعنی قصد سوء استفاده؛ آشنایی قرار ملاقات «Date» نیست، آشنایی، دوستی دختر با پسر یا پسر با دختر نیست، اكثر خانوادههاي شهری آشنایی رابه رسمیت نمیشناسند انها خواستگاری را جدی میگیرند.
و دختر و پسر آن ها تعارض را تجربه میكند ودر برابر این ضرورت خاموش تنهایی را احساس میكند. پدر و مادر وی را تنها می گذراند، آن ها نمیدانند كه این تنهایی میتواند برای او بسیار پر هزینه باشد و جوانان پنهان كاری میكنند فاصله نسلی بـه شدت خود رابه نمایش می گذارد و این دو نسل یكدیگر را نمیشناسند و از یكدیگر پرهیز میكنند.
تجربیات نسل قدیمیتر بـه هیچ گرفته میشود و احساس و نیاز نسل فعلی بـه تمسخر گرفته می شود. و چنین اسـت كه این دو نسل بسیار با یكدیگر مبارزه میكنند، بسیار میجنگند. خانوادهها عقبنشینی میكنند تا موعد تصمیم گیری، آن وقته كه ساز مخالفت میزنند و نسل فعلی رابه چالشی جدی فرا می خوانند. و همه ی رشتههاي آن ها را پنبه میكنند. افزایش جداییهاي قبل از ازدواج و افزایش طلاق می تواند مـا شـما از هدی این دو نسل از یكدیگر باشد.
مراحل ازدواج
دو نوع نگاه و رویكرد نسبت بـه ازدواج وجوددارد یكی نگاه فرایندی یا نگاه چند مرحلهاي و دیگری نگاه تك مرحلهاي كه البته هركدام از این دو رویكرد عواقب و نتایج خاص خودرا در ازدواج دارند.رویكرد تك مرحله اي ازدواج را یك تصمیم میداند كه وقتی این تصمیم گرفته شد، امكان بسیار اندكی برای تغییر آن وجوددارد.
مـا بسیار شنیدهایم كه كه گفته میشود: «دو جلسه یكدیگر را دیدهایم و مـن باید تا آخر هفته پاسخ بدهم»، این نوع گفت و گو بیانگر رویكرد تك مرحلهاي بـه ازدواج اسـت. ازدواج یك تصمیم اسـت كه پس ازآن، امكان بازگشت یا تغییر نظر بسیار اندك اسـت. در اینگونه ازدواج مراسم «بله بران و مهربران» مهمترین مرحله اسـت و مابقی مراحل فقط یك تشریفات اسـت كه باید طی شود.
تصمیم در مراسم بله بران یا مهربران گرفته میشود ودر مراحل بعدی همه ی درصدد بـه انجام رساندن آن تصمیم هستند كه امكان تغییر و بازنگری در آن بسیار كم اسـت.رویكرد چند مرحلهاي یا رویكرد فرایندی، نگاه دیگری بـه ازدواج اسـت.
دراین رویكرد، ازدواج پس از چند گام بـه انجام می رسد ودر هر گام «تصمیم» ازدواج مورد بررسی مجدد قرار میگیرد ودر صورتی كه در هركدام از این مراحل، فرد تصمیم بـه جدایی بگیرد، امكان آن وجوددارد. در نگاه چند مرحلهاي تصمیم بـه ازدواج یك شبه گرفته نمی شود، این تصمیم در طول یك فرایند و با سپری شدن زمان اتخاذ میشود.
ازدواج فرایندی یا ازدواج چند مرحلهاي حداقل از سه مرحله تشكیل شده اسـت. مراحل «آشنایی»، «نامزدی» و «عقد» سه مرحله یا سه گام اصلی ازدواج فرایندی هستند. ممكن اسـت برخی بر این تصور باشند كه ازدواج فرایندی یك جور ازدواج مدرن اسـت و ازدواج تك مرحلهاي ازدواج سنتی اسـت اما بنظر می رسد
كه هم افراد سنتی و هم افراد متجدد اكثراً درگیر ازدواج تك مرحلهاي هستند و افراد بسیار اندكی هستند كه نگاه فرایندی بـه ازدواج داشته باشند. اگر ازدواج را شامل سه مرحله اصلی آشنایی، نامزدی و عقد بدانیم، افراد سنتی طبق معمولً اهمیت بیشتری بـه دوران عقد می دهند.
خانوادههاي سنتی طبق معمولً مرحله آشنایی و نامزدی را در یك زمان بسیار كوتاه پشت سر می گذراند تا خطبه عقد خوانده شود و از آنجا بـه بعد با خیال آسان بـه دختر و پسر فرصت و مجال می دهند تا با هم آشنا شوند و نامزدی را تجربه كنند و عقد هم كه هستند.
بـه عبارت دیگر برای افراد سنتی دوران عقد از اهمیت ویژهاي برخوردار اسـت و دو مرحله آشنایی و نامزدی بسیار فشرده و مختصر می شود و قصد بر آن اسـت كه بـه سرعت از این دو مرحله عبور شود چرا كه خانوادههاي سنتی بیشتر بر این اعتقاد هستند كه مرحله آشنایی یا مرحله نامزدی بـه گونهاي ممكن اسـت منجر بـه سوء استفاده و مسایل دیگری شود كه انها با كاهش زمان سعی در پیش گیری از انها دارند.
اما متجددین بیشتر بر این عقیدهاند كه دوران آشنایی مهمتر اسـت و بـه آن اهمیت ویژهاي می دهند. طبق معمولً در اینگونه خانوادهها دوران آشنایی را طولانی میكنند در آشنایی طولانی مدت نامزدی مدت نامزدی و عقد هم اگر بطور غیر رسمی هم اتفاق افتاد از نظر آن ها قابل پذیرش اسـت.اما قرار دادن نامزدی و عقد در دوران آشنایی همانند قراردادن آشنایی و نامزدی در دوران عقد اسـت و هیچ تفاوتی ندارد.
هر گونه خلاصهسازی و مختصرسازی این مراحل منجر بـه تك مرحلهاي شدن ازدواج می شود. همان طور كه ملاحظه میكنید هردو گروه دارای نگاه تك مرحلهاي بـه ازدواج هستند حالا یك گروه دوران عقد را برجسته میكند و دیگری دوران آشنایی را.
جالب اینجاست كه مراسم و سنن مـا ایرانیان مبتنی بر نگاه چند مرحلهاي و فرایندی بـه ازدواج اسـت اما رفتار و عرف اجتماعی مـا اكثراً مبتنی بر رویكرد تك مرحلهاي بـه ازدواج اسـت. مراسم مربوط بـه خواستگاری، نامزدی و عقد نشان از وجود مراسم و سنن فرایندی اسـت اما فشرده سازی و تأكید بر یكی از این مراحل و حذف یك یا دو مرحله، نشان از رفتار و نگاه تك مرحلهاي متجددین و سنتیهاي مـا ایرانیان دارد.
تهیه شده توسط : مر کز خدمات رواشناسی سیاووشان