پیشتر تصور می‌شد كه برخی گیاهان در مقابل تغییرات جوی هیچ عكس‌العملی از خود نشان نمی‌دهند، اما تحقیقات اخیر نشان می‌دهد حتی این قبیل گیاهان سرسخت هم نسبت به گرمایش جهانی بی‌تفاوت نیستند.

 

پژوهشگران مركز مطالعات اكولوژیك یوسی سانتا باربارا چنین بیان داشتند كه بیشتر گونه‌های وحشی گیاهی با آن‌كه ظاهرا در برابر پدیده گرمایش جهانی حساسیت كمتری از خود نشان می‌دهند، اما در حقیقت از نظر فیزیولوژیك در این رابطه بسیار پویا عمل می‌كنند.

یافته‌های این محققان در گزارشی علمی با عنوان «پاسخ‌های گوناگون گیاهان نسبت به گرمایش غیرمعمول زمین در زمستان و بهار» در مجموعه مقالات آكادمی ملی علوم به چاپ رسید.

 

شمار وسیعی از گیاهان با گرم‌ترشدن هوا شروع به گل‌دهی می‌كنند، اما گونه‌های وحشی اغلب چنین عكس‌العملی از خود نشان نمی‌دهند.

 

واكنش آنها درست برخلاف سایر گونه‌های گیاهی است كه چاره را در گل‌دهی زودهنگام می‌دانند. این عكس‌العمل به آسانی قابل رویت نیست، چرا كه آنها در همان زمان ابتدای فصل پاییز و زمستان متوجه تغییر درجه حرارت با سال‌های گذشته می‌شوند و بر آن اساس است كه سیستم خود را تنظیم می‌كنند.

 

پروفسور بنجامین كوك، سرپرست این گروه تحقیقاتی می‌گوید كه زیرمجموعه گسترده‌ای از گونه‌های گیاهی هستند كه نسبت به پدیده گرمایش زمین از خود واكنش مستقیمی نشان نمی‌دهند، اما این به معنای حساسیت كمتر آنها نسبت به این پدیده نیست.

 

این قبیل گیاهان با به تاخیر انداختن گل‌دهی واكنش نشان می‌دهند و در فصل بهار سرعت گل‌دهی آنها بسیار سریع‌تر از دیگر گونه‌های معمولی است.

 

به منظور بررسی این قبیل واكنش‌ها، دانشمندان مركز مطالعات یوسی سانتا باربارا از یك مدل جوی استفاده كردند كه مركز تحقیقات فضایی ناسا نیز از آن در موارد متعدد بهره جسته است.

 

این مدل نشان داد كه دو واكنش نسبت به این پدیده وجود دارد: یكی واكنش گیاهان معمولی و دیگری واكنشی كه گیاهان وحشی از خود نشان می‌دهند. در این تحقیق الیزابت ولكویچ از دانشگاه بریتیش كلمبیا و كامیل پارمنسان از موسسه پژوهش‌های دریایی تحت مدیریت دانشگاه پلی موث شركت داشتند.

 

این گروه تحقیقاتی 490 گونه حرارت دوست در بریتانیا و آمریكا را به دو دسته مجزا تقسیم كردند. یافته‌ها حاكی بود كه 10 تا 18 درصد از گونه‌های گیاهی مورد مطالعه از یك سیستم خنك‌كننده استفاده می‌كنند كه از آن با نام اعتدال‌دهنده بهاری یاد می‌شود. این سیستم نقش بسیار حیاتی در زندگی گیاهان ایفا می‌كند.

 

بیشتر این گیاهان با افت درجه حرارت در فصل پاییز و زمستان وارد مرحله كمون می‌شوند، لذا افت درجه حرارت برای آنها درست همچون نشانه‌ای است كه باعث شروع خواب زمستانی گیاه می‌شود و این خواب تا زمانی ادامه دارد كه بهار و فصل گل‌دهی از راه برسد اما زمستان‌های كنونی نسبت به سابق گرم‌تر شده‌اند و این قبیل گیاهان تنها چاره را در به تاخیر انداختن سیكل گل‌دهی دانسته‌اند.

 

این سیكل انتخابی گیاهان وحشی تا حدودی از آنها در برابر اثرات گرمایش زود هنگام زمین حفاظت می‌كند و در عمل می‌تواند توازنی میان رشد طبیعی گیاه با شرایط متغیر جوی ایجاد نماید.

 

پروفسور كوك می‌گوید كه گروه تحقیقاتی ما الزاما هیچ پیشداوری‌ای نسبت به این موضوع نداشته، هرچند كه براستی حساسیت این گونه‌های متفاوت نسبت به گرمایش جهانی ما را متعجب ساخت چرا كه ظاهرا این طور به نظر می‌رسید كه این گونه‌ها هیچ تغییری از خود نشان نمی‌دهند.

 

این تحقیق نه تنها نشان می‌دهد كه گونه‌های به ظاهر غیر حساس در واقع نسبت به تغییرات اینچنینی از خود واكنش نشان می‌دهند، بلكه حتی ثابت می‌كند كه درجه حرارت در فصل پاییز و زمستان تا چه اندازه می‌تواند در نحوه واكنش آنها تاثیرگذار باشد.

 

مساله اینجاست كه اگر درجه حرارت تغییر نكند، آنها سیكل طبیعی خود را ادامه می‌دهند، اما تغییرات درجه‌حرارت خود عاملی است كه باعث می‌شود آنها از پیش نحوه واكنش خود را تنظیم كنند.

 

پروفسور كوك می‌افزاید كه این كار پژوهشی برای دوستداران و مدیران محیط‌ زیست كه تمایل به دانستن این مطلب دارند كه گونه‌های گیاهی و اكوسیستم‌ها چگونه نسبت به تغییرات جوی از خود واكنش نشان می‌دهند، می‌تواند مفید واقع شود.

 

این‌كه بتوان تشریح كرد كه چرا برخی گونه‌ها نسبت به چنین پدیده‌هایی عكس‌العمل نشان می‌دهند و برخی دیگر عكس‌العملی ندارند، یك موضوع بسیار مهم است.

 

چرا كه سبب می‌شود یك مدیر منابع طبیعی بتواند پیش‌بینی‌های درست‌تری از موقعیت داشته باشد و در عین حال بتواند سیاست‌های حفاظتی بهتری را به كار بندد. برای دانشمندان مهم این است كه در تحقیقات آتی خود بتوانند داده‌های بیشتری را در درازمدت مورد تجزیه و تحلیل قرار دهند.

 

این تحقیقات زمینه‌ساز این خواهد بود كه دانشمندان بتوانند تشخیص دهند كه چه تعداد از این پاسخ‌های متمایز در سایر اكوسیستم‌ها نیز وجود دارد و این‌كه چگونه این گونه‌ها نسبت به گرم‌ترشدن هر چه بیشتر فصل زمستان و بالطبع فرا رسیدن سریع‌تر بهار از خود عكس‌العمل نشان می‌دهند.

 

الیزابت ولكویچ كه پس از به اتمام رساندن دوره دكتری خود روی این طرح مشاركت داشته است، در پایان افزود: « در حال حاضر به نظر می‌رسد كه این گونه‌ها در طول زمان متحمل تغییرات زیادی نشده‌اند، اما تمام یافته‌های ما از مباحث مقدماتی فیزیولوژی گیاهان حاكی از آن است كه متاسفانه در آینده گیاهان زمان گل‌دهی خود را بسته به تغییرات جوی تغییر می‌دهند.»