همه ي ما والدین انتظار داریم که فرزندانمان بهتر از ما باشند. همۀ ما دوست داریم که فرزندانمان مفید یا بد بودن رفتار دیگران را تشخیص دهند و به راحتی در مقابل خواسته هاي نامعقول دوستان، اطرافیان و… تسلیم نشوندو این امر میسر نمی‌شود مگر اینکه اساس هاي پرورش خردورزی، نقادی و اندیشیدن را برایشان فراهم کرده باشیم. فرزندان ما باید بتوانند با کمک گرفتن از نیروی عقل، موضوعات دریافتی را پردازش کنند و سره را از ناسره تشخیص دهند و راه صحیح را برگزینند. حسین سلیمان پور مقدم روان شناس تربیتی و مشاور درمورد تربیت فرزندان خردورز به خراسان چنین می‌گوید:همان طور که قبلا گفته شد «تربیت شدن» با «تربیت کردن» متفاوت هست.

در تربیت شدن با احترام گذاشتن به شخصیت فرد، توانمندی هاي عاطفی و روانی وی شکوفا می‌شود و بدون بهره گیری از نظارت هاي بیرونی مثل تذکر، تهدید، تشویق، تنبیه و…، اساس رشد فرد در ابعاد گوناگون فراهم میشود. انچه دانستن آن ضروری هست اینکه پرورش خردورزی در فرآیند «تربیت شدن» میسر هست ؛ خردورزی یعنی تفکر، تعقل، اندیشیدن و پردازش صحیح و موضوعاتی که از طریق حواس گوناگون دریافت میشود.در فرآیند تربیت شدن برای اینکه یک کودک بتواند تمام دریافت هاي بیرونی را از کانال منطق، تفکر و اندیشه بگذراند، باید به قول شهید مطهری(ره) به جای اندیشه اندیشیدن را به او بیاموزیم. بعنوان مثال از زمانی که از سال اول دبستان کنار کودک می‌نشینیم و در انجام تکالیف پا به پای او هستیم، اگر کودک بد خط بنویسد پاک می‌کنیم، تا دوباره بنویسد، سوالات کودک را می‌نویسیم تا او جواب دهد، دائم به او میگوییم که درس بخواند و تکالیفش را انجام دهد یا زمانی که امتحان دارد اضطراب ما اکثر هست، همه ي این‌ها به این معناست که ما والدین به جای کودک فکر می‌کنیم و در این شرایط وی را فردی وابسته بار می آوریم که همواره از ما کمک میخواهد. ما ناخواسته به او القا میکنیم که نمی‌تواند، یاد ندارد و… .

در چنین وضعیتی کودک به جای کمک گرفتن از قدرت تفکر و تعقل خود، جواب آماده میخواهد اما اگر به کودک اجازه دهیم تکالیفش را خود انجام دهد، خودش مطالعه کند، سوال کند و جواب سوالاتش را بیابد و ما تنها نظارت داشته باشیم، بی گمان به او کمک بزرگی کرده ایم.نکته دیگر اینکه انسان خردورز تمامی اطلاعاتی راکه دریافت میکند بدون چون و چرا نمی پذیرد بلکه انها را با بهره گیری از مهارت تفکر نقاد بررسی می‌کند و به نقد میکشد. بعنوان مثال کودک در مواجهه با سوالات، توصیه و نظرهای دیگران سریع تسلیم نمیشود بلکه انها را نقد می‌کند و درمورد اینکه کدام را بپذیرد و کدام را رد کند، می اندیشد.بی گمان کودکی دارای چنین مهارتی می‌شود که فرصت توصیه و اظهارنظر (هر چند اشتباه) را در خانواده داشته باشد.کودکان و نوجوانانی که در خانواده فرصت بیان احساسات مثبت و منفی، نقد رفتارهای درست یا نادرست والدین، فرصت مطالعه، تحقیق و افزایش دامنه لغات و اطلاعات را ندارند و هر چه بگوییم قبول می‌کنند، مهارت« نه گفتن» ندارند و در تصمیم گیری هاي خود به والدین بسیار وابسته اند. همان طور که می‌دانیم در دین ما نیز به تفکر اهمیت زیادی داده شده هست.

حال باید از خود پرسید که به راستی تفکری که در دین ارزش آن اکثر از ۷۰سال عبادت هست، چگونه تفکری هست؟

آن چه والدین باید به آن دقت کنند، این هست که باید مقدمات تفکر را در خانواده فراهم کنند؛ سوالات (موادخام) را در اختیار کودک بگذارید و با تزریق عشق، محبت و صمیمت کودک را در مقابل آسیب هاي اجتماعی مصون کنند. کودک باید یاد بگیرد به جای تسلیم شدن، اندیشه کند و نظرات گوناگون را نقد کند. از جمله مواردی که به پرورش قدرت تفکر کودک کمک می‌کند ، میتوان به مشابه هاي زیر اشاره کرد:

– به سوالات وی سریع پاسخ ندهید و از او بخواهید خودش درمورد انها فکر کند.

– وقتی اشتباه می‌کند به جای متهم کردن وی یا توهین و تذکر از او کمک بخواهید به این سوال پاسخ دهد که چه کاری باید انجام دهد تا دوباره چنین اتفاقی نیفتد.

– به جای اینکه از شما بترسد، فرصتی فراهم کنید تا صادقانه و راحت حتی درمورد اشتباهاتش با شما صحبت کند.

– به صورت کوتاه، مختصر و با بیان جذاب وی را صحبت کنید. از طرفی باید به این نکته دقت داشت که امکانات و ابزاری که در منزل برای رفاه او فراهم می‌شود، باید عاری از هر گونه آلودگی باشد.

بعنوان مثال روزی حلال، محیط پاک و سرشار از عشق و محبت خانواده و عاری از خیانت، دروغ و … میتواند به کودک کمک کند تا او موضوعات دریافتی را به شکل صحیح پردازش کند.

– کودکان در آینده این گونه رفتار میکنند که می اندیشند. والدین در بستر خانواده اساس این راکه چگونه فکر می‌کند فراهم می‌کنند. فرزندان ما این گونه میشوند که هستیم نه این گونه که می‌خواهیم.

بنابراین والدین باید به رفتار خود نیز دقت کنند. وقتی فرزندانمان نظری میدهند به آنها گوش کنیم و احترام بگذاریم، حرفشان را قطع نکنیم و از هرگونه توهین و تحقیر وی بپرهیزیم. نکته مهم اینکه لازمه تربیت شدن، سعه صدر و حوصله هست. زیرا وقتی بذری می کارید باید منتظر بمانید تا ثمر دهد بنابراین با توکل به خداوند بزرگ، صبر و تلاش کنید واین ضرب المثل را به یاد داشته باشید که اگر می‌خواهید یک ساله نتیجه بگیرید، برنج بکارید اگر می‌خواهید ۱۰ساله نتیجه بگیرید درخت بکارید و اگر میخواهید فرزندان صالحی داشته باشید به حوصله و صبر نیاز هست.