پارس ناز پورتال

آیا واقعا ریشه انسان از شامپازه است

آیا واقعا ریشه انسان از شامپازه است

در قرن گذشته رابطه ما با شامپانزه ها کاملا تغییر کرده است. شامپانزه ها از حیوانات جنگل به موجوداتی باهوش و اجتماعی تبدیل شده اند. مطالعات ژنتیک نیز مهر تایید خود را بر روی این مسئله کوبیده است: «رابطه ژنتیکی موش خانگی و موش صحرایی را فرض کنید؛ انسان و شامپانزه ده برابر آن ها از نظر ژنتیکی به هم نزدیک تر هستند.»

 

شامپانزه کوتاه قد تایسون با چنگال غذا می خورد اما رختخوابش را خاکی می کرد. جری نیز به ناگهان رفتارهای بدی از خودش نشان می داد. این گونه مسائل نشان می دهد که شامپانزه ها دوست دارند ما را همیشه سرگرم کنند. همین تفاوت ها است که ما را مجذوب شامپانزه ها کرده است. زبان شامپانزه ها نیز همچنان مانند یک معمای بزرگ باقی مانده، ولی ما را دلسرد نخواهد کرد. ما انسان ها همچنان دوست داریم بدانیم که تا چه اندازه به شامپانزه ها نزدیک هستیم.

 

انسان و شامپانزه شباهت های فراوانی با هم دارند. مدت ها است که این مسئله ذهن دانشمندان را درگیر خود کرده است، اما تفاوت های این دو هم بسیار جذاب است.

 
به گزارش بی بی سی ورد، شارلوت اولنبروک نخستی شناسی است که سال ها رفتار شامپانزه ها را در طبیعت در نظر گرفته است. او می گوید: «وقتی به چشم یک شامپانزه نگاه می کنیم حیوان خودآگاهی را می بینیم که شما را ستایش می کند. همیشه به این فکر کرده ام که وقتی به چشمانشان خیره می شویم آن ها به چه چیزی فکر می کنند؟»

 
شامپانزه ها و انسان ها آن قدر به هم شبیه هستند که ما را مجاب می کند به این فکر کنیم که چه چیزی ما را از نزدیک ترین خویشاوندانمان بر روی کره زمین متمایز می کند. گارنر در سال 1896 نوشت: «هیچ موجود دیگری نمی توان توجه انسان را تا این اندازه به خود جلب کند.» گارنر یکی از کسانی بود که برای اینکه بفهمد شامپانزه ها چگونه حیوانی هستند مدتی را با آن ها در غرب آفریقا زندگی کرد. او متوجه شباهت های فیزیکی شامپانزه و انسان و همچنین روابط اجتماعی و احساسات آن ها به نوزادان شد.

 

گارنر بیش از هر چیز جذب زبان شامپانزه ها شد. به نظر می رسد آن ها با هم صحبت می کردند، اما واقعا چه می گفتند و چرا اصلا صحبت می کردند؟ از نظر گارنر زبان شامپانزه ها تمام خصوصیات یک زبان را داشت. سخنگو معنای صدایی که تولید می کرد را می دانست و با هدفی خاص آن را تولید می کرد. سخنگو شخص مورد نظر را نگاه می کرد و با او حرف می زد و بسته به شرایط تن صدای خود را بالا و پایین می برد. شامپانزه ارزش آوا برای انتقال افکار خود را می داند. موارد فوق و موارد دیگر نشان می دهند که زبان شامپانزه واقعی است و چندین قرن است که ما را مجذوب خود کرده است.
 

آیا واقعا ریشه انسان از شامپازه است
 

ادوارد تایسون یکی از مشهورترین کالبدشناسان دوران خود بود که در 1 ژوئن 1698 میلادی به رویال سوسایتی رفت تا یافته های خود در مورد شامپانزه های کوتاه قد را ارائه دهد. او داستان یک شامپانزه کوتاه قد (عکس فوق) را در کتابی منتشر کرد. این شامپانزه از آنگولا به انگلستان برده شده بود و طی یک حادثه فک او شکست. لباس های زیبایی به تن او می کردند و فکش را نیز درمان کردند.

 

اما یکی از جالب ترین دستاوردهای ادوارد در تحقیقاتش «تارآواهای» شامپانزه بود. از نظر تایسون هیچ تفاوتی بین گلوی شامپانزه و گلوی انسان وجود نداشت. اما او سخت متحیر بود که چرا صحبت نمی کند؟ یکی از فرضیه های او این بود که اگر شامپانزه ها حرف بزنند ما آن ها را به بردگی خواهیم گرفت، بنابراین در حضور انسان سکوت می کردند. در آن دوران بردگی در اوج بود و شامپانزه ها می ترسیدند که نکند آن ها هم برده نزدیک ترین خویشاوند خود شوند.

حدود یک قرن پس از شامپانزه کوتاه قد تایسون، یک بوزینه بزرگ با یک کشتی به بریستول آورده شد. این بوزینه یاد گرفته بود که مشروبات الکلی بنوشد و پیپ بکشد. «هپی جری» یا جری خوشحال بیرون اکستر اکسچنج می نشست و خیلی هم محبوب شده بود. پادشاه حتی از او دعوت کرد تا یک چای با هم بنوشند. شاید امروز به ایده پیپ کشیدن یا لباس پوشیدن این شامپانزه ها بخندیم، اما در آن دوران این کار چیزی مرسوم بود. در تبلیغات چای پی جی، شامپانزه ها لباس به تن داشتند و شبیه دختر و پسر شده بودند.
 
اما نگاه ما به شامپانزه ها سیری تکاملی داشته و در طول زمان دستخوش تغییر شده است. فلسفه، علم و دین در این مسیر به ما کمک کرده اند.

 

آیا واقعا ریشه انسان از شامپازه است
 

در قرن هفدهم، فاصله بین علم، افسانه و دین کم بود. نگاه انسان به حیوان نیز متفاوت بود. برای نمونه، تایسون می گفت که دلیل اینکه شامپانزه ها صحبت نمی کنند این است که حیوان منطقی ای نیست. اریکا فاج در دانشکده علوم انسانی دانشگاه استراتیکلاید تدریس می کند و می گوید: «انسان با حیوان متفاوت است، زیرا انسان چیزی به نام منطق دارد. منطق را نمی توان در بدن پیدا کرد زیرا یک مفهوم غیرمادی است. اینکه شامپانزه ها تارآوا دارند نشان می دهد که می توانند صحبت کنند، اما اینکه چرا صحبت نمی کنند مسئله منطقی بودن انسان را تقویت می کند.»
 
مبحث منطقی بودن انسان از نگاه علم روز قابل قبول نیست. با این حال ما هنوز هم می خواهیم بدانیم که چقدر به شامپانزه ها نزدیک هستیم. میزان نزدیک شامپانزه و انسان را از یک طریق می توان بررسی کرد: زبان. گارنر اولین کسی بود که به شامپانزه ها صحبت کردن را آموخت، اما موفقیتش خیلی محدود بود. پژوهش های اخیر نشان می دهد که بونوبوها، شامپانزه ها، گوریل ها و اورانگوتان ها هم می توانند از طریق زبان ارتباط برقرار کنند ولی شیوه هر یک متفاوت است.
 
هفتاد سال پیش تلاشی صورت گرفت تا یک شامپانزه صحبت کند. به همین منظور یک شامپانزه نوزاد به خانه ای برده شد که آن ها به تازگی صاحب فرزند شده بودند. تا سه سالگی به این صورت پیش رفت که شامپانزه از نوزاد انسان در کارهای فیزیکی بسیار بهتر عمل می کرد ولی نمی توانست آواها را به خوبی تلفظ کند. شامپانزه سه ساله تنها می توانست چند کلمه و آن را هم به شکلی بد تلفظ کند. اما در همین فاصله، نوزاد انسان توانسته بود صدها کلمه را تلفظ کند. در نهایت مشخص شد که دهان و گلوی شامپانزه با انسان تفاوت دارد. شامپانزه ها در حیات وحش قادرند چندین آوا را تولید کنند؛ البته نه برای کارهای روزمره، بلکه برای زمانی که هیجانی می شوند.
 
این پایان کار نبود. دانشمندان علاقه مند به شامپانزه ها تلاش کردند تا زبان اشاره به شامپانزه ها آموزش دهند که اتفاقا موفقیت آمیز هم بود. در حقیقت این تصمیم به نقطه عطفی در مطالعات انسان بر روی شامپانزه ها تبدیل شد. شامپانزه ها موفق شدند نزدیک به 200 کلمه و عبارت را یاد بگیرند و از آن مهم تر اینکه توانستند کلمات را کنار هم بچینند و مفاهیم جدیدی را تولید کنند. یکی از مشهورترین شامپانزه ها واشو (Washoe) نام داشت که یک قو را در برکه دید و کلمه خود را تولید کرد. او واژه آب و پرنده را کنار هم چید.
 
در طول دهه های پس از آن، پژوهش بر روی شامپانزه ها بسیار قوت گرفت. دهه 70 و 80 میلادی دوران طلایی تحقیق بر روی زبان شامپانزه ها بود. شامپانزه ها علاوه بر یادگیری زبان اشاره در کار دیگری نیز موفق شدند. آن ها یک تمرین دیگری را نیز انجام دادند. بر روی چندین دکمه، واژه های مربوط به نام غذا، دیدن فیلم و غلغلک دادن نوشته شده بود.

 

اما مطالعه انجام شده بر روی شامپانزه کوتاه قدی به نام «کانزی» بود که عمق پیچیدگی زبان شامپانزه ها را نشان داد. کانزی قادر بود جملات ساده بسازد، بگوید چه کاری انجام می دهد و اعلام کند که در آینده قصد انجام چه کاری را دارد. البته لازم به ذکر است که نخستی شناس مشهور «رابرت ساپولسکی» این آزمایش ها را رد می کند و معتقد است که شامپانزه ها فقط به خوبی می توانند تقلید کنند. آزمایش ها بر روی زبان شامپانزه ها در حال حاضر پیشرفتی ندارد.

 

آیا واقعا ریشه انسان از شامپازه است