گیاه بنفشه و خواص آن در طب سنتی 

گیاه گل بنفشه که همه جا می توان آن را یافت و زیبایی آن را دید از لحاظ دارویی هم خاصیت های زیادی برای بدن انسان دارد. 

دکتر سید مهدی میرغضنفری؛ متخصص طب سنتی

این گیاه دارویی و زینتی دارای انواعی است و یكی از انواع آن، همین بنفشه‌های زینتی است كه در پارك‌ها و باغچه‌ها كاشته می‌شود. مزاج بنفشه سرد و تر  است و درجه آن هم پایین است.همان‌طور كه قبلا گفته شده داروهای طب سنتی از نظر قدرت اثر به 4 درجه تقسیم می‌شوند كه داروهای درجه اول و دوم داروهای نسبتا ضعیفی هستند

و عارضه ای ‌(یا خطری) ندارند، ولی داروهای درجات بالاتر (سوم و چهارم) قوی‌تر شده و عارضه آنها نیز بیشتر می‌شود. چون بنفشه درجه یك است پس عارضه زیادی ندارد و خیلی از افراد با مزاج‌های گوناگون می‌توانند از آن استفاده كنند.

خوبست در خانه ها که ادویه جات برای افزودن به غذاها وجود دارد ( که معمولا این ادویه جات دارای مزاج گرم هستند)، گیاهانی ساده و مفید با مزاج خنک نیز وجود داشته و از فواید آن بهره مند شد.یکی از این گیاهان، بنفشه است. امروزه معمولا بنفشه را به صورت روغن آن و به صورت موضعی استفاده می‌كنند. گاهی نیز مخصوصاً به صورت دارویی و خوراكی تجویز می‌شود.

مثلاً به صورت آب، مربا و یا شربت بنفشه. روغن بنفشه از بهترین روغن‌های موجود در طب سنتی است كه خواص بنفشه را دارد و ماندگاری آن طولانی است طبع آن خنك است، خواب‌آور می‌باشد.

بنابراین برای افرادی كه به دلیل حرارت مزاج یا حرارت فصل و اقلیم دچار خشكی نسبی مغز و كم‌خوابی و بی‌خوابی می‌شوند، روغن بنفشه بسیار مفید است. طریقه مصرف آن ساده است.به این صورت كه یك ساعت مانده به زمان خواب یك قطره روغن بنفشه در هر سوراخ بینی چكانده و ملایم ماساژ داده كه از طریق مخاط جذب می‌شود و اثراتش به مغز می‌رسد.

همچنین می‌توان روی پیشانی، شقیقه‌ها، پشت گوش‌ها یا روی گونه‌ها ماساژ داد. اگر شخص مو ندارد و یا موهای خشك و كوتاهی دارد می‌تواند سر خود را با این روغن خوب ماساژ دهد.این كار باعث رطوبت بخشی موضعی به مغز و در نتیجه آرامش شخص و یك خواب خوب و عمیق و آرام می‌شود.

بنابراین برای فكر و خیال و مالیخولیا نیز می‌تواند مفید باشد. (البته مالیخولیا‌های ناشی از گرمی و خشكی مغزو مزاج) چون مزاج مغز نیز سرد و تر است بنابراین روغن بنفشه باعث تقویت مغز نیز می‌شود.مالیدن روغن بنفشه به سر و صورت برای كاهش درد و التهابات چشم كه ناشی از گرمی است نیز مفید است. این گیاه برای آبریزش بینی یا خلط ته حلقی که همراه با داغی و سوزش محل باشند نیز مفید است.

همچنین برای بهبود سردردهای ناشی از گرمی نیز مفید است.یكی از مشكلات شایع امروزه سردرد است كه بخش عمده‌ی سردردها نیز به دلیل گرمی زیاد مغز یا خشك شدن نسبی مغز به خاطر سبك زندگی امروزی می‌باشد (استرس‌های زیاد فردی، دیر خوابیدن، كم بودن خواب شب، مصرف زیاد گرمی‌ها و مواد غذایی تند و طعم دهنده).

هم بوییدن بنفشه و روغن بنفشه برای بهبود موارد بالا مفید است و هم در بینی چكاندن و بر سر مالیدن آن.مربای بنفشه یا شربت بنفشه برای درمان سرفه‌های ناشی از گرمی و خشكی بسیار خوب است كه باعث انعطاف پذیر و نرم شدن ریه و مجاری هوایی می‌شود می‌توان غیر از خوردن مربا یا شربت بنفشه از مالیدن روغن بنفشه روی قفسه سینه نیز برای رسیدن به اثرات مفید آن به ریه بهره برد.

كلا روغن بنفشه را می‌توان برای نرم كردن پوست، اعضاء، مفاصل، عضلات و حتی مو و ناخن‌ها و مژه‌ها و…. مورد استفاده قرار داد افرادی كه مزاج گرم و یا بدن خشك دارند (كه این خشكی می‌تواند به مو و ناخن و پوست سرایت كرده باشد) می‌توانند از روغن بنفشه برای ماساژ بدن به عنوان مرطوب كننده استفاده كنند.

هم داخل حمام پس از شستشوی بدن و قبل از خروج از حمام می‌توان استفاده كرد (هفته‌ای 1 بار 2 بار) و هم به صورت معمول به جای كرم برای پوست دست و صورت و… می‌توان آن را استعمال نمود.بنفشه مقداری ملین نیز  می‌باشد. اگر به صورت مربا یا شربت بنفشه خورده شود و یا اینكه همراه با شیرخشت مسهل فوری است.

ساده‌ترین روش تهیه برای مصرف خوراكی این است كه به اندازه یك قاشق غذاخوری پر بنفشه را در یك لیوان آب خنك بنفشه را ریخته و 20 دقیقه صبر می‌كنیم رنگ آب به آبی یا بنفش تغییر می‌كند، سپس آن را صاف كرده و جرعه جرعه یا یکجا نوشیده می شود.

می‌توان آن را به صورت ناشتا مصرف كرد ولی در صورت نفخ می‌توان یك ساعت بعد از غذا مصرف كرد مخصوصا در افرادی كه مزاج گرم دارند.همچنین برای افرادی كه اسهال‌های خونی ناشی از گرمی و صفرا دارند نیز مفید است.

البته درست است كه این افراد اسهال داشته و خود بنفشه نیز ملین است پس ممكن است این‌طور به نظر برسد كه بنفشه مناسب نیست اما این گونه نیست چون علت اسهال این افراد ناشی از صفرا می‌باشد و بنفشه خنك است و ضد صفرا عمل می‌كند بنابراین علت و ریشه اسهال را برطرف كرده و باعث بهبود تحریك روده و اسهال و خون‌ریزی می‌شود.

به همین ترتیب باعث كاهش التهاب در معده نیز می‌شود. بنفشه كمی خاصیت قابض هم دارد، بنابراین برای بهبود خون‌ریزی هم به طور علامتی مفید است.بنفشه تب را نیز پایین می‌آورد. پس می‌توان روغن بنفشه را به سر و صورت و پیشانی شخص تب‌دار نیز مالید و همچنین در آبی كه می‌خواهند شخص را با آن پاشویه و بدن شویه كنند گیاه بنفشه را ریخت و یا در وان آب، گیاه را ریخته و شخص داخل آن برود.

اگر مقداری گل بنفشه را داخل آب خنك همراه با گلاب ریخته و بعد از نیم ساعت صاف كرده و بدهند شخص بخورد، برای كاهش تب مفید است.خوردن محلول بنفشه (صاف شده بنفشه در آب)، اسپری كردن محلول به پوست و مالیدن روغن بنفشه به بدن، همگی باعث كاهش خارش‌های پوستی ناشی از حرارت بالای بدن و یا صفرا می‌شود.

نشستن داخل محلول بنفشه (بنفشه داخل آب) برای سوزش مقعد ناشی از شقاق و بواسیر و نیز سوزش مجاری ادرار و واژن در افرادی كه ادرار آن‌ها به دلیل خشكی مجاری بند آمده یا دچار خشکی و التهاب مجرای تناسلی هستند مفید است.افرادی که دچار شقاق یا زخم مقعد هستند می‌توانند روغن بنفشه را نیز به مقعد بمالند.

زیاده روی در مصرف آن، باعث ضعف قلب، سنگینی معده و تهوع می شود مخصوصا در سرد مزاجان پس باید پرهیز کنند.