پارس ناز پورتال

مهاجرت و پناهجویی تهدید یا فرصت؟

مهاجرت و پناهجویی تهدید یا فرصت؟

مهاجرت و پناهجویی تهدید یا فرصت؟ 

مهاجرت به کشورهای مرفه به امید زندگی بهتر و یافتن شغل مناسب همیشه وجود داشته است و در سال 2015 مهاجرت به اروپا به بحرانی تبدیل شد که هنوز نیز پابرجاست. بنابر تعریف فدراسیون بین‌المللی صلیب‌سرخ و هلال‌احمر مهاجران کسانی هستند که «محل اقامت همیشگی خود را برای رفتن به مکان‌های جدید -معمولا خارج از کشور- ترک یا از محل اقامت خود فرار می‌کنند.

 

این افراد به‌دنبال فرصت‌ها یا چشم‌اندازی جدید هستند. مهاجرت می‌تواند ارادی (داوطلبانه) یا غیرارادی (غیرداوطلبانه) صورت بگیرد، اما در بیشتر مواقع ترکیبی از انتخاب‌ها و محدودیت‌ها دخیل هستند.» درحالی‌که دلایل رایجی برای مهاجرت وجود دارد اما بیشتر مهاجران دلایل منحصربه‌فردی دارند که باعث می‌شود خانه‌شان را ترک کنند. بسیاری از مهاجران ممکن است با خطراتی در طول سفرشان روبه‌رو شوند که برخی از این خطرات می‌تواند زندگی‌شان را تهدید کند.

 

یافتن فرصت‌هایی برای مشارکت معنادار
تمام اینها تعاریفی است که همه ما از آنها آگاه هستیم، همه‌مان کم‌وبیش می‌دانیم چه می‌شود که شخصی تصمیم به مهاجرت می‌گیرد و چه مشکلاتی را به جان می‌خرد.اما در این سال‌ها تعداد مهاجران افزایش چشمگیری داشته است، بدون اغراق روزی نیست که خبری در مورد پناهندگانی که قایق‌شان غرق‌شده یا شرایط اردوگاه‌ها،

 

روی خبرگزاری‌ها قرار نگیرد. طبق آمار سازمان ملل متحد، تعداد مهاجران از ١٧٣‌میلیون نفر در ‌سال ٢٠٠٠ به ٢٤٤‌میلیون نفر در‌ سال ٢٠١٥ رسیده که این رقم بعد از جنگ جهانی دوم، بی‌سابقه بوده است.این به آن معناست که از هر ٢٨انسان، یک نفر مهاجر است. دلایل متعددی در تشدید بحران مهاجرت و پناه‌جویی موثر هستند؛

 

ازجمله درگیرهای مزمن در بعضی مناطق جهان، به‌ویژه در خاورمیانه و آفریقا، بحران منابع طبیعی مانند کمبود آب و همچنین تلاش برای دستیابی به رفاه و امنیت بیشتر برای خود و خانواده.درواقع دوسوم از مهاجران در جهان تنها در دو منطقه اروپا (٧٦میلیون نفر) و آسیا (٧٥میلیون نفر) ساکن هستند. البته لازم به ذکر است

 

بیشترین میزان مهاجران در سه کشور ایالات متحده آمریکا (٤٧میلیون نفر)، آلمان (١٢میلیون نفر) و فدراسیون روسیه (١٢میلیون نفر) حضور دارنداین آمارها نشان می‌دهد باید فکری به حال پدیده مهاجرت کرد. جدا از بخشی از مهاجرت‌ها که غیرارادی است و فرد چاره‌ای جز ترک خانه‌اش ندارد، بخش دیگری از مهاجرت‌ها اختیاری است

 

که می‌توان آنها را کنترل کرد. ناگفته پیداست که برخی کشورها تنها مهاجرپذیر هستند، یعنی شاخص‌هایی برای زندگی انسان وجود دارد که اگر فراهم شوند می‌توان از مهاجرت جلوگیری کرد.از طرف دیگر شرایط بعد از مهاجرت نیز اهمیت زیادی دارد، مهاجرت شاید یکی از شاخص‌ترین نقاط عطف زندگی بشر باشد که می‌تواند توانایی‌های ذخیره‌شده او را از بین ببرد.

 

در این مرحله بسیار بحرانی از زندگی که مستلزم پوست انداختنی دوباره است، همه انسان‌ها به یک شکل عمل نمی‌کنند، در رؤیارویی با چالش‌های مهاجرت برخی افراد بسیار آسیب‌پذیر بوده و به سرعت درهم‌می‌شکنند و برخی دیگر اما آرام، منطقی، صبور و مطمئن با بحران‌ها روبه‌رو شده و به خوبی از پس آنها برمی‌آیند

 

شاید از خودمان پرسیده باشیم که دلیل این اتفاقات از کجا ناشی می‌شود؟ آدم‌ها چه تفاوتی با هم دارند که گروهی تصمیم به ترک خانه و کشورشان می‌گیرند و گروهی دیگر در سخت‌ترین شرایط در کشورشان می‌مانند؟ و این‌که چرا برخی بعد از مهاجرت می‌توانند خود را با شرایط جدید وفق دهند و برخی دیگر تاب نمی‌آورند

 

پاسخی که برخی روانشناسان و سازمان‌هایی مانند صلیب‌سرخ و هلال‌احمر در چند‌سال اخیر به این پرسش داده‌اند، «تاب‌آوری» است. به این معنا که افراد تاب‌آور کمتر مهاجرت می‌کنند و از طرف دیگر هم فرد تاب‌آور بعد از مهاجرت می‌تواند خود را با شرایط وفق دهد و جامعه تاب‌آور هم راحت‌تر فرد مهاجر را می‌پذیرد و شرایط مناسب را برای او فراهم می‌کند. تاب‌آوري ظرفیتی ویژه براي مقاومت در برابر استرس و فاجعه و بحران است.

 

روانشناسان مثبت گرا که به جاي پرداختن به اختلال‌ها، بر توجه بیشتر به توانمندي‌ها و استعدادهاي انسان تأکید دارند، همیشه سعی کرده‌اند این قابلیت انسان را براي سازگاري و غلبه‌ بر خطرها و سختی‌ها افزایش دهند. با وجود توانایی به نام «تاب‌آوری» افراد و جوامع می‌توانند حتی پس از مصیبت‌هاي ویرانگر به بازسازي

 

دوباره زندگی خود بپردازند. تاب‌آوري معادل واژه انگلیسی «Resilience» است. در فرهنگ لغت این واژه خاصیت کش‌سانی، بازگشت‌پذیري و ارتجاعی معنا شده، ولی درمتون بهداشت روانی معادل گویاتري دارد و آن به معناي توانایی مقابله با شرایط دشوار و پاسخ انعطاف‌پذیر به فشارهاي زندگی روزانه است. به بیان گسترده‌تر تاب‌آوری

 

نه‌تنها شامل توانایی در برقراري تعادل زیستی و روانی در شرایط دشوار است، بلکه درعمق معناي آن، شرکت و حضور فعال و سازنده در محیط پیرامون نیز می‌باشدبه‌طور خلاصه می‌توان گفت تاب‌آوری به معنای مقاومت در برابر دگرگونی‌هاست، فرد و جامعه تاب‌آور انعطاف بیشتری دارد و هیچ‌گاه شرایط محیطی بر او غلبه نمی‌کند،

 

در نتیجه تاب‌آوري فرآیندي پویاست که در آن تأثیرات محیطی و شخصیتی در تعاملی متقابل بر یکدیگر اثر می‌گذارند. براساس این تعریف می‌توان درک کرد که چرا میزان جست‌وجوی کلمه مهاجرت، بعد از انتخابات اخیر آمریکا افزایش یافت، درست است که شرایط محیطی ازجمله شرایط اقتصادی بر میزان تاب‌آوری تاثیرگذار است،

 

اما ویژگی‌های شخصیتی نیز تأثیر بسیاری در افزایش آن دارند و باز هم می‌توان درک کرد که چرا میزان مهاجرت در برخی کشورها بسیار کم است. از طرف دیگر درک این‌که چرا برخی مهاجران راحت‌تر خود را با شرایط کشور مقصد وفق می‌دهند، راحت‌تر می‌شود.

 

بر همین اساس شاید تاب‌آوری مهم‌ترین ویژگی در انسان مهاجر است که می‌تواند به او در شرایط سخت، دشوار و غیرقابل پیش‌بینی مهاجرت کمک کند تا دوباره برخاسته و زندگی‌اش را از نو بسازد. افرادی که دارای توان «تاب‌آوری» هستند بعد از ورود به کشور میزبان به دنبال یافتن دوستان جدید و افرایش شبکه ارتباطی خود هستند.

 

آنها با توجه به دید مثبت نسبت به خود و توجه به نقاط قوت‌شان و محیط در پی آنند که در شرایط سخت با تکیه به توانایی‌های بالقوه راهی تازه بگشایند.آنها با مدیریت بهینه هیجانات خود و توان حل مسأله قادر هستند گره‌هایی که از نظر خیلی‌ها ناگشودنی است، باز نمایند و آنها بدون از دست دادن کنترل هیجانات بر خود مسلط هستند. از آن‌جایی که این افراد دید مثبت نسبت به خود، محیط و آینده دارند، به دنبال کشف منابع تازه برآمده و به‌موقع‌ طلب کمک می‌کنند.

 

عدم‌حس قربانی‌بودن و انعطاف‌پذیری به آنها این امکان را می‌دهد که در صورت دست نیافتن به خواسته‌ها و اهداف، راه‌های جایگزین یافته و به‌جای حسرت خوردن برای گذشته با توان بیشتری به جلو حرکت کنند. مقابله با استرس از راه سالم که جزو ویژگی انسان‌های تاب‌آور است، به آنها در اجتناب از راهبردهاي مقابله‌اي مضر مانند رفتارهای خودتخریبی،

 

یاری می‌رساند و باعث می‌شود بتوانند فشارهای روانی را از طریق سالم مدیریت کرده و دچار رفتارهای خودشکنانه و دیگرآزار نشوند.این افراد ضمن این‌که به حل مشکلات خود مشغول هستند، هرگز دیگران را از یاد نمی‌برند، به همین دلیل با دستگیری و همدلی با آنها حس انسان‌دوستی خود را گسترش داده و نشاط را در سطح جامعه می‌گسترانند

 

که پیامد آن یافتن دوستانی پایبند و وفادار است. درنهایت این‌که مهاجر تاب‌آور با داشتن اهداف و معنای باارزش برای زندگی، همه تلاش‌ها و رنج‌های خود را مفهومی باارزش می‌بخشد، لذا هرگز از پا نمی‌افتد.در چند‌سال اخیر توجه به تاب‌آوری جوامع بسیار زیادتر شده است، تا جایی که جمعیت هلال‌احمر ایران نیز شعار ١٠‌سال آینده خود

 

را «افزایش تاب‌آوری در جامعه» قرار داده است. دکتر ضیائی، رئیس جمعیت هلال‌احمر ایران در نشست با دبیرکل و کارشناسان کمیسیون ملی یونسکو با تأکید بر این‌که «افزایش تاب‌آوری در جامعه» شعار ۱۰‌سال آینده هلال‌احمر است، خاطرنشان کرد: این افزایش تاب‌آوری در حوزه‌های مختلفی چون فیزیکی، فرهنگی، اجتماعی و حتی اقتصادی که به‌شدت ضریب

 

آن در کشورمان پایین است، عملیاتی خواهد شد و در این زمینه افزایش تاب‌آوری اجتماعی از اهمیت بیشتری برای تاثیرگذاری عمیق در جامعه برخوردار است.به‌گفته وی، بلایا اساسا در ادبیات بحران، جایی ندارد و آنچه اکنون به آن بلایا می‌گویند، در اصل نتیجه تهاجم انسانی به طبیعت و محیط‌زیست است و همه اینها در نتیجه به میزان آسیب‌پذیری و کاهش تاب‌آوری جوامع ارتباط دارد

 

اما افراد تاب‌آور چه ویژگی‌هایی دارند و چه عوامل و ویژگی‌هایی، این افراد را تاب‌آور کرده است؟ به‌طورکلی عناصر تاب‌آوری را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد:عناصر فردی که موجب افزایش پیوندهای اجتماعی‌ در فـرد مـی‌شوند و به فرد در یادگیری مهارت‌های‌ زندگی‌ کمک‌ می‌کنند؛ عناصر محیطی که نقش مهربانانه و حمایتگرانه داشته و از فرد انتظارات و تـوقع‌ بـالا‌ دارنـد و در مقابل، فرصت‌هایی‌ معنادار در اختیار‌ او‌ قرار‌ می‌دهند.

 

 به گزارش پارس ناز براساس نظر روانشناسانی که بر تاب‌آوری تمرکز کرده‌اند، عوامل و ویژگی‌های مختلف، اعم از درونی‌ و بیرونی را می‌توان به این شرح برای تاب آوری برشمرد:

 

١- توانایی‌ها و ویژگی‌های فردی

– داشتن توانش اجتماعی (تفاهم، انعطاف‌پذیری فرهنگی،‌ همدلی، مهربانی، مهارت‌های ارتباطی و شوخ‌طبعی و هوش‌ هیجانی)؛

 

– قدرت حل مسأله (برنامه‌ریزی، یاری‌جویی و تفکر انتقادی و خلاق)؛

 

– مهارت خودگردانی (احساس هویت، خودکارآمدی، خودآگاهی، تسلط بر وظایف و کناره‌گیری سازگارانه از شرایط منفی)؛

 

– هدف داشتن‌ و باور‌ به آینده‌ای روشن (هدف‌گیری، آرمان‌های تحصیلی، خوش‌بینی، اعتقاد دینی‌ و روابط معنوی).

 

٢- عوامل محافظت‌کننده‌ محیطی

– پیوند مهربانانه که به هم‌دردی، درک متقابل، احترام‌ و علاقه‌مندی‌ می‌انجامد؛

 

– امیدواری،که باعث می‌شود تا کودک یا نوجوان‌ تاب‌آوری ذاتی خود را باور کند و در رویارویی با مشکلات و آسیب‌ها، به جست‌وجو‌ و کشف‌ توانمندی‌هایش برآید؛

 

– یافتن فرصت‌هایی برای مشارکت معنادار کـه جهت‌ گفتن و شنیدن، تصمیم‌گیری، مسئولیت‌پذیری‌ و تاثیرگذاری افراد با استعداد بـر اجتماع اجتناب‌ناپذیر است.

 

٣- دانش لازم برای عمل

– رویارویی با عوامل تنش‌زای بیرونی در بافتار اجتماع‌ مثل نژادپرستی، جنگ‌ و فقر، افزون‌طلبی‌ صاحبان قدرت؛

 

– کسب دیدگاه و منطق نیرومند برای خروج از نگرش‌ تنگ و تاریک‌ علوم‌ رفتاری اجتماعی (که الزاما بـه خـطر و نـقصان و آسیب می‌اندیشند)؛

 

– ممانعت از رفتارهای کلیشه‌ای افراطی (نژادپرستی)، زدن‌ برچسب، در معرض خطر و پرخطر بودن.

 

٤- تمرکز بر رشد‌ انسان

– تاب‌آوری فراتر‌ از مرزهای تاریخی، جغرافیایی، طبقاتی‌ و نژادی، عمل می‌کند و به عبارتی، تأکید آن بر انسان‌گرایی‌ است، یعنی رشد و بهبود تاب‌آوری، چیزی به‌ جز‌ فرآیند‌ رشد سلامت انسان به‌طورکلی نیست؛

 

– خودآگاهی طبیعی (فطرتی بیولوژیک بـرای رشد و کمال).

 

در نهایت این‌که مهم‌ترین نکته در مورد تاب‌آوری این است که تاب‌آوري در هر سن و سطحی می‌تواند شکل بگیرد و قابل آموزش است، یعنی تاب آوري پدیده‌اي ذاتی نیست، بلکه از طریق تمرین، آموزش، یادگیري و تجربه حاصل می‌شود. پس اگر فکر می‌کنید خود یا اعضای خانواده‌تان تاب‌آوري کمی دارید می‌توانید آن را تقویت کنید

 

و مهارت‌هاي خود را براي تاب‌آورشدن پرورش دهید، همچنین هلال‌احمر و صلیب‌سرخ اقدامات زیادی برای بالابردن تاب‌آوری مهاجران انجام داده‌اند. این برنامه‌ها در چهار محور: دفاع، ایجاد آگاهی، اقدامات امدادی و حفاظت تعریف شده‌اند. براساس این برنامه‌ها هلال‌احمر و صلیب‌سرخ می‌کوشند با افزایش تاب‌آوری مهاجران، شرایط زندگی را برای آنها راحت‌تر کنند.