عفونت گوش میانی در کودکان و نکات مهم 

عفونت گوش میانی در کودکان با درد و کم شدن حس شنوایی همراه است و به محض مشاهده علایم باید به پزشک مراجعه کنیم. عفونت گوش میانی شایعترین بیماری دوران کودکی و یکی از اصلی‌ترین علل مراجعه خانواده به پزشک است.

شیوع

طبق آمارهای موجود، میزان مراجعه به پزشکان برای تشخیص عفونت گوش، از ۱۰ میلیون ویزیت در سال ۱۹۷۵به ۲۵ میلیون ویزیت در سال ۱۹۹۰ میلادی افزایش یافته‌است. علت این افزایش را علاوه بر پیشرفت تکنیک‌های تشخیصی، به افزایش شیوع این بیماری نیز نسبت می‌دهند. بیشترین میزان مراجعه به پزشکان، مربوط به کودکان زیر ۲ سال است.

از آنجایی که این بیماری عموماً در سنین بسیار پایین رخ می‌دهد، بنابراین معمولاً والدین اولین کسانی هستند که از وجود آن نگران می‌شوند. البته به دلیل علایم متغیری که در این بیماری دیده می‌شود، برخی اوقات شناسایی آن توسط والدین دشوار است. کودکانی که قادر به تکلم نیستند، دایماً بی قراری کرده و نمی‌توانند محل وجود درد را نشان دهند.

به نظر می‌رسد که ۲۵ الی ۴۰ درصد تمامی عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی(URI) در کودکان زیر ۳ سال، مرتبط با اتیت میانی حاد باشد. برخی والدین تصور می‌کنند که “کشیدن گوش” (Ear Pulling)، علامتی مطمئن برای وجود عفونت گوش است، در حالی که مطالعات نشان می‌دهد کشیدن گوش در غیاب علایم دیگر، معمولاً ارتباطی با عفونت ندارد.

علایم

معمولاً بیماری به واسطه وجود علایمی مانند فشار منفی در گوش میانی و مایع در گوش شناسایی می‌شود و علامت یا نشانه سیستماتیک دیگری مبنی بر عفونت وجود ندارد. کم شنوایی انتقالی در حد ملایم تا متوسط ایجاد می‌شود و اگر در مراحل ابتدایی، عفونت درمان نشود، می‌تواند به شکل مشکلی شدید و پیچیده بروز کند. علایم اختصاصی که عموماً مرتبط با عفونت‌های فعال هستند عبارتند از:

درد گوش
مالیدن یا کشیدن گوش
ترشح از گوش
کم شنوایی
اختلال تعادل

علایم سیستمیک اتیت میانی

تب
بد خلقی
خواب بی قرار
تحریک پذیری
ناخوشی

عامل اصلی ابتلا

اصلی‌ترین عامل ابتلا به عفونت گوش میانی، اختلال عملکرد شیپور استاش است.

وظایف شیپور استاش عبارتند از:

محافظت از گوش در برابر ورود میکروب‌ها
تخلیه ترشحات گوش میانی
متعادل سازی فشار هوا بین فضای گوش میانی و نازوفارنکس

شیپور استاش در کودکان کوتاه (تقریباً ۱۸ سانتی متر) و افقی (زاویه ۱۰ درجه نسبت به افق) بوده و از بافت غضروفی نرم تشکیل شده‌است در حالی که شیپور استاش بزرگسالان مایل (عمودی تر از کودکان، با زاویه ۴۵ درجه نسبت به سطح افق) است. این شکل قرار گیری در بزرگسالان،

محافظت بیشتری از گوش میانی فراهم می‌کند اما افقی قرار گرفتن آن در کودکان، موجب می‌شود تا باکتری‌های موجود در نازوفارنکس، به آسانی وارد فضای گوش میانی شوند.

شایعترین عوامل عفونی ابتلا به عفونت گوش میانی عبارتند از:

استرپتوکوکوس پنومونیا
هموفیلوس آنفلوآنزا
موراکسلا کاتارالیس

وضعیت شنوایی

طبق مطالعات انجام شده، میانگین آستانه راه هوایی (AC) در کودکان مبتلا به ترشح گوش میانی(MEE)، معادل ۲۷ دسی بل HL در سه فرکانس ۵۰۰، ۱۰۰۰ و ۴۰۰۰ هرتز بوده‌است در حالیکه آستانه ۲۰۰۰ هرتز اندکی بهتر و معادل ۲۰ دسی بل HL گزارش شده‌است. در کودکانی که ترشح دو طرفه داشته‌اند، میانگین آستانه‌ها حدود ۱۰ دسی بل بدتر از حالت یک طرفه بوده‌است.

شکل معمولشنوایی‌نگاره (اودیوگرام) در عفونت گوش میانی، به صورت مسطح (Flat) یا اندکی افت فرکانس‌های پایین (Slightly Rising) است و معمولاً فرکانس ۲۰۰۰ هرتز، بهترین آستانه را دارد. میزان افت در اتیت میانی می‌تواند از حد نرمال تا ۵۰ دسی بل HL، متغیر باشد. معمولاً آستانه‌های استخوانی تحت تاثیر قرار نمی‌گیرند.

(کم شنوایی انتقالی) اگر طی معاینه با اوتوسکوپ، به جای مایع، در پشت پرده صماخ حباب هوا دیده شود، انتظار داریم که میزان کم شنوایی خفیف تر باشد.کودکانی که سابقه ابتلا به عفونت‌های مزمن(Chronic) یا راجعه(Recurrent) گوش میانی دارند، ممکن است علی‌رغم شنوایی هنجار در شنوایی سنجی مرسوم، افت فرکانس‌های ۱۲ الی ۲۰ کیلوهرتز را در شنوایی سنجی فرکانس بالا نشان دهند.

طبقه بندی توصیفی

اتیت میانی بدون ترشح
اتیت میانی حاد
اتیت میانی ترشحی
اتیت میانی با پرفوراسیون پرده تمپان
طبقه بندی بر حسب دوره زمانی ابتلا
حاد: صفر الی ۲۱ روز
تحت حاد: ۲۲ روز الی ۸ هفته
مزمن: بیش از ۸ هفته

پاتوفیزیولوژی

یکی از اصلی‌ترین علل ابتلا به اتیت میانی، اختلال عملکرد شیپور استاش است. مهمترین عملکرد شیپور، تهویه هوای گوش میانی است. اگر به هر دلیل (مکانیکی یا عملکردی)، این عملکرد دچار اختلال شود، هوای موجود در گوش میانی توسط بافت مخاطی آن جذب شده و منجر به ایجاد فشار منفی می‌شود و به دنبال آن، مایع در داخل حفره گوش میانی تجمع می‌یابد. این حالت، همان MEE است که در آن علامتی از عفونت وجود ندارد.

تشخیص

با استفاده از ابزارهایی مانند اوتوسکوپ پنوماتیک (زیگل)، تمپانومتری، گسیل‌های صوتی گوش/OAE و شنوایی سنجی مرسوم، می‌توان اتیت میانی را تشخیص داد. معمولاً، کم شنوایی شایعترین شکایت موجود در اتیت میانی است و غالباً با بر طرف شدن ترشح، به حالت هنجار بر می‌گردد.

درمان

درمان مناسب، علاوه بر جلوگیری از عوارض ناخوشایندی مانند ضایعات دایمی گوش میانی، معمولاً موجب برطرف شدن سریع کلیه علایم می‌شود. عفونت‌های استرپتوکوکی، معمولاً مقاوم به درمان آنتی بیوتیکی هستند. ضمناً ۳۰ درصد عفونت‌های هموفیلوس آنفلوآنزا و ۷۵ درصد کاتارالیس‌ها نیز به آنتی بیوتیک‌های مرسوم، مقاوم هستند. معمولاً در مواردی که درمان دارویی ناموفق است،

از شیوه جراحی تمپانوتومی (Tympanotomy) استفاده شده و با سوراخ کردن پرده تمپان، مایع درون آن را به بیرون می‌کشند.در روش جراحی دوم که میرنگوتومی (Myringotomy) نامیده می‌شود، یک برش کوچک توسط چاقوی جراحی در نیمه تحتانی پرده ایجاد شده و از آسیب رسیدن به استخوانچه‌های گوش میانی جلوگیری می‌شود. با ایجاد برش، درد به سرعت مرتفع شده و مایعات از گوش میانی خارج می‌شوند.

به نظر می‌رسد که ۸۵ درصد موارد اتیت میانی حاد در کودکان، بدون درمان دارویی بهبود می‌یابد.این رقم به هنگام استفاده از داروهای آنتی میکروب، معادل ۹۵ درصد است. بنابراین توصیه شده تا حد امکان از تجویز دارو خودداری شود. شاید با پیشرفت تحقیقات، بتوان در آینده واکسن پیشگیری از ابتلا به اتیت میانی را نیز ساخت.