برای نوزادان شیر مادر بـه مانند یک معجزه عمل میکند کـه هم از لحاظ تغذیه و هم از لحاظ عاطفی و ذهنی کودک را رشد میدهد. در چنین شرایطی شیرمادر بـه تنهایی تأمین کننده نیازهای غذایی و بـه طور همزمان فراهم کننده مواد ایمنی بخش لازم برای کودک است و این دو ویژهگی بـه طور یکجا از هیچ طریقی قابل دسترسی نیست.
ناگفته نماند کـه ارتباطات عاطفی مادر و کودک بـه هنگام شیردادن از پستان نیز یک امتیاز استثنایی است و تأثیر شگفتانگیزی بر رشد عاطفی، ذهنی و روانی کودک دارد.مطالعات زیادی نشان دادهاند کـه شیرمادر نه تنها تأمین کننده تندرستی در دوران شیرخواری است بلکه حتی تأثیر مثبت آن در دوران نوجوانی و سالمندی هم آشکارا قابل توجه است.
ترکیب شیرمادر از هنگام تولد تا پایان دوره شیرخواری بـه تناسب نیاز کودک تغییر میکند، در سال اول زندگی شیرمادر منبع اصلی انرژی و مواد غذایی کودک است.ترکیب آن بـه سن بارداری بستگی دارد بـهطوری کـه شیر مادران دارای نوزاد نارس، با شیر مادران نوزاد ترم متفاوت و دارای پروتئین، سدیم و کلر بیشتر و لاکتوز و چربی کمتری است کـه مناسب با نیاز نوزاد نارس میباشد.
در سال دوم هم شیرمادر تأمینکننده یکسوم انرژی مورد نیاز شیرخوار میباشد.ترکیب شیرمادر در مراحل مختلف یک تغذیه نیز متفاوت است بـه طوری کـه ابتدای شیر دارای چربی و کالری کمتر و انتهای «Fore milk» دارای چربی بیشتر است.
در «Hind milk» شیر ترشح شده از Fore milk مطالعات اخیر دیده شده پستان اول متفاوت است Fore milk پستان دوم با یعنی حاوی چربی بیشتری است «احتمال دارد بـه دلیل اثر رفلکس جهش شیر در طول تغذیه با پستان اول باشد». این تغییر در ترکیب شیر سبب میشود همواره کودک از مطمئنترین و مناسبترین فواید تغذیه انحصاری با شیرمادر در شش ماه اول زندگی نوع تغذیه بهرهمند باشد
و از آ نجا کـه شیرمادر همه ی ي مواد مغذی موردنیاز شیرخوار را تا پایان شش ماهگی بـه نسبتهـای صحیح همراه با مواد ایمنیبخش در اختیار او قرار میدهد، یک غذای بینظیر برای رشد و تکامل شیرخوار بـه حساب میآید.علیرغم کوششهـای انجامشده در صنعت شیرخشکسازی و با وجود تکنولوژی پیشرفته صنایع غذایی کـه در اختیار کمپانیهـای بزرگ قرار دارد،
شیرمادر همچنان بیهمتا و بدون جانشین باقی مانده و در رابطه با اهمیت شیر مادر همین نکته کافی است کـه شیرمادر بـهعنوان یک، استاندارد تغذیهـای طلایی برای شیرخواران شناخته شده است.بـه دلیل وجود مواد مغذی و نیز مواد ایمنیبخش در شیرمادر، مرگ و میر «مورتالیتی» و بیماری «موربیدیتی» در شیر مادرخواران کمتر است،
بـهطوری کـه اگر همه ی ي مادران جهان، شیرخوار خود را در ۶ماه اول زندگی، شیر بدهند، سالانه از مرگ و میر حدود ۱میلیون شیرخوار کاسته میشود.شانس مرگ و میر ناشی از اسهال در شیرخوارانی کـه از شیرمادر تغذیه میكنند حدود 14/2 برابر و شانس مرگ و میر از عفونتهـای تنفسی حدود 3/6 برابر و شانس مرگ و میر ناشی از سایر عفونتها حدود 2/5 برابر كمتر از شیرخوارانی است
کـه با فرمولا تغذیه میشوند.این شیرخواران اگر هم بـه بیماری مبتلا شوند معمولاًً بیماری آنان خفیفتر بوده و زودتر هم بهبود مییابند.
اخیراً ثابت شده است
تغذیه با شیرمادر خطر بستر یشدن کودکان در بیمارستان را بـه خاطر عفونتهـای تنفسی و گوش میانی ۷۲ درصد کاهش میدهد.خطر چاقی در کودکانی کـه با شیرمادر تغذیه میشوند بـه ازاء هر ماه بیشتر شیرخوردن، ۴ درصد کاهش پیدا میکند.خطر ابتلا بـه سرطان پستان ۴ درصد برای هر سال شیردهی ۳ درصد کاهش مییابد.
خطر ابتلا بـه سرطان تخمدان در مادرانی کـه حداقل ۱۲ ماه شیر می دهند در مقایسه با آنان کـه هرگز شیر ندادهاند ۲۸ درصد کمتر است.احتمال خطر بیماری دیابت نوع ۲ در شیرخوارانی کـه شیرمادر میخورند در مقایسه با کودکانی کـه شیرخشک میخورند ۴۰درصد کاهش دارد.تغذیه با شیرمادر را برای آکادمی طب کودکان امریکا «AAP» کاهش بیشتر خطر سندروم مرگ ناگهانی شیرخوار پیشنهاد میکند.
زیرا تغذیه انحصاری با شیرمادر خطر مرگ ناگهانی شیرخوار را ۷۳ درصد کاهش میدهد.خطر ابتلا مادر بـه دیابت نوع ۲ نیز بـه ازای هر ۱۲ ماه طول مدت شیردهی ۴ تا ۱۲ درصد کاهش مییابد.در شیرخوارانی کـه بیش از ۶ماه شیرمادر میخورند در مقایسه با شیرخوارانی کـه با فرمولا تغذیه میشوند ۱۹ تا ۲۴درصد احتمال ابتلا بـه لوسمی«ALL» لنفوبلاستیک حاد کمتر است.
احتمال ابتلا بـه دیابت نوع ۲ در خانمهایی کـه هرگز شیرخوار خود را شیر ندادهاند در مقایسه با مادرانی کـه حداقل ۱ تا ۳ماه بـه شیرخوارشان شیرمادر دادهاند ۵۰ درصد بیشتر است.
شرایط تغذیه انحصارى با شیرمادر
1 – تغذیه فقط با شیرمادر باشد.
2 – تغذیه با شیرمادر ظرف ساعت اول زندگی و پس از تماس پوست با پوست مادر و نوزاد هرچه زودتر شروع شود.
3 – بر اساس نیاز شیرخوار بوده و فواصل زمانی خاصی برای آن تعیین نشود.
4 – حتماً آغوز «کلستروم» بـه شیرخوار داده شود.
5- شیردهی شبانه فراموش نشود و تغذیه مکرر در عرض ۲۴ ساعت، ۱۰ تا ۱۲ بار باشد.
6- طول مدت تغذیه با شیرمادر بـه تنهایی، حداقل ۶ ماه ادامه پیدا کند.
خطرات تغذیه با Pre lactal
1 – مانع از تغذیه نوزاد با کلستروم میشود.
2- احتمال ابتلاء بـه عفونتها و زردی را افزایش میدهد.
3 – احتمال بروز عدم تحمل شیر و تشدید سایر آلرژیها را بیشتر میکند.
4 -سبب کاهش مکیده شدن پستان و در نتیجه اشکال در تولید و برقراری شیر و کاهش تداوم شیردهی میشود.
فواید تغذیه بر اساس نیاز شیرخوار:«On Demand Feeding»
1- شیرمادر زودتر جریان پیدا میکند.
2- تولید شیر افزایش مییابد.
3- شیرخوار وزن کمتری از دست میدهد.
4- از بروز مشکلات پستان از جمله احتقان پیشگیري میشود.
هفته اول زندگى
بـه گزارش پارس ناز هفته اول پس از تولد نوزاد مرحله بحرانی در موفقیت تغذیه با شیرمادر است و دیده شده در مواردی کـه تغذیه با شیرمادر در بیمارستان با موفقیت انجام شده احتمال تداوم شیردهی بدون مشکل، بیشتر بوده است بنابراین برای رفع موانع موجود در شروع تغذیه موفقیتآمیز با شیر مادر باید تلاش نمود و از مواردی کـه سبب تأخیر در شروع تغذیه با شیرمادر میشوند اجتناب ورزید.
تماس مادر و نوزاد بلافاصله پس از تولد علاوه بر شروع موفق تغذیه با شیرمادر و تداوم، سبب برقراری و استحکام روابط عاطفی بین مادر و کودک هم میشود.ثابت شده هرچه تغذیه با شیرمادر زودتر شروع شود و بـه دفعات مکرر و بـه روش صحیح انجام گیرد برقراری جریان شیر زودتر اتفاق میافتد و سبب کاهش خطر عفونت و مرگ و میر نوزادان هم میشود.