دعاهایی که با ربنا شروع می شوند 

دراین پست دعاهایی کـه با کلمه زیبای ربنا بـه معنای پروردگارا شروع می‌شوند رابه شـما معرفی خواهیم کرد. خود قرآن نازل، در بردارنده  ي قرآن صاعد اسـت؛ یعنی خداوند متعال دعاهای زیادی را در خود قرآن بـه سوی مـا نازل فرموده، تا دست بندگانش را بگیرد و آن  ها رابه سوی ملکوت خدا صعود دهد. بعضی از این دعاهای قرآنی با گل  واژه  ي «ربَّنا» آغاز می  شوند.

«قرآن» کلام نازل و پایین آمده  ي خداوند اسـت و «دعا»، کلام صاعد و بالا رونده  ي او!

حضرت روح الله قُدِّسَ سِرُّه می فرماید:
«بعضی از مشایخ مـا می  فرمودند کـه «قرآن، قرآن نازل اسـت؛ آمده اسـت بطرف پایین و دعا از پایین بـه بالا میرود؛ این قرآن صاعد اسـت»؛ یعنی دعا دست انسان را می  گیرد و می  بردش بـه بالا؛ آن بالایی کـه مـن و شـما نمی  توانیم بفهمیم؛ آن  ها کـه اهلش هستند می  فهمند.» «1»

با این حال خود قرآن نازل، در بردارنده  ي قرآن صاعد اسـت؛ یعنی خداوند متعال دعاهای زیادی را در خود قرآن بـه سوی مـا نازل فرموده، تا دست بندگانش را بگیرد و آن  ها رابه سوی ملکوت خدا صعود دهد. بعضی از این دعاهای قرآنی  با گل  واژه  ي «ربَّنا» آغاز می  شوند.

دراین مقاله، متناسب با حال و هوای رمضانی مان، چند نمونه از این «ربناهای قرآنی» را گزینش کرده، برایتان بیان می  کنیم.

نخستین آیه: ابزاری برای یک مبارزه سخت
«رَبَّنَا أَفْرِغْ عَلَيْنَا صَبرْاً وَ ثَبِّتْ أَقْدَامَنَا وَ انصُرْنَا عَلىَ الْقَوْمِ الْكَفِرِینَ» «آیه  ي 250، سوره  ي بقره»
پروردگارا، صبر و شكیبایى بر مـا فرو ریز و قدم هاى مـا را ثابت و استوار بدار و مـا را بر گروه كافران پیروز فرما!

این آیه، دعای سپاهیان طالوت را در برابر سپاه جالوت و استمداد آن  ها را از خداوند حکایت می  کند. سپاه طالوت بـه فرماندهی حضرت داوود علیه  السلام درگیر جهاد اصغر بودند و برای از دست ندادن پایداری و استقامت و برای بـه دست آوردن پیروزی دراین جهاد، از خداوند یاری می  طلبیدند.

ازآن  جاییکه پرستش خدا و مبارزه با نفس ، جهاد اکبر اسـت و صبر و استقامتی فزون  تر از جهاد اصغر می  طلبد، مناسب اسـت کـه در ماه میهمانی خدا کـه صبح تا شب و شب تا صبحمان باید بـه پرستش و تقوا بگذرد، این دعا ورد زبان و ذکر دلمان باشد و دائماً از خدا برای پیروزی دراین جهاد یاری بطلبیم.

نقل شده اسـت کـه روزی حضرت پیامبر صلی  الله  علیه  و آله بـه جابر بن عبد الله فرمود: «اي جابر، این ماه ماه رمضان اسـت و هرکس روزهای این ماه را روزه بگیرد و قسمتی از شب  هایش رابه خواندن ادعیه و اذکار بپردازد و شکم و دامن و زبان خودرا از گناه نگاه دارد، با خارج شدن از ماه رمضان، از گناهانش نیز خارج می  شود.»

جابر گفت: چـه حدیث زیبایی!
حضرت فرمود: و چـه شروط سختی! «2»

نکات:
1. دعا باید همراه با حرکت باشد؛ نه این  کـه دعا بجای حرکت باشد. در ابتدای آیه می  فرماید:«بَرَزُوا لِجالُوتَ؛ بـه سوی جالوت حرکت کردند»، سپس می  فرماید: دعا کردند و گفتند: «رَبَّنا أَفْرِغْ…»

2. صبر و پیروزى، ملازم یكدیگرند و بـه  خواست الهی، صبر همیشه مایه  ي ظفر اسـت: «صَبْراً» -> «اُنصُرنا»

3. در سختی  ها ، انسان بـه صبرِ بسیار محتاج اسـت. «أَفرِغ» بـه معناى «نزول فراوان» اسـت. كلمه «صَبْراً» نیز در قالب نكره آمده اسـت كه نشانه  ى صبر بزرگ اسـت.

4. پشت سر گذاشتن امتحانات و موفقیّت در آن  ها نباید مـا را مغرور نكند؛ برای تداوم موفقیت و پیروزی نیز باید از خداوند استمداد نماییم: «ثَبِّت أَقدامَنا».

5. وظیفه  ي انسان، حركت و تلاش و دعا و توکل اسـت؛ امّا پیروزى بـه دست خدا اسـت: «وَ انْصُرْنا»

آیه ي دوم: تقاضای رحمت از خداوند
«رَبَّنَا ءَاتِنَا مِن لَّدُنكَ رَحْمَةً وَ هَيِّئْ لَنَا مِنْ أَمْرِنَا رَشَدًا» «آیه ي 10، سوره ي کهف»
پروردگارا، از سوى خود رحمتى بـه مـا عطا كن و براى مـا رشد و توسعه اي در كارمان فراهم ساز!

این آیه مربوط بـه اصحاب کهف اسـت کـه بعد ازآن  کـه از طاغوت و شرک و کفر و گمراهی بـه غار پناه بردند «اِذ أَوَى الفِتیَةُ إِلَى الكَهفِ»، از خدایشان طلب لطف و رحمت کردند و تقاضای کردند کـه زمینه  ي رشد و تربیت الهی را برایشان فراهم کند.

مـا نیز کـه از گناه و غفلت و روزمرگی بـه روزه و ماه رمضان پناه برده  ایم، از خدا بخواهیم کـه بـه حالمان رحم کند و مـا را در مسیر پرفراز و نشیب تربیت و رشد الهی، بالا ببرد و بـه شکوفایی برساند.

دراین آیه نیز بر «دعا همراه با حرکت» بـه  جای «دعا بجای حرکت» تأکید شده اسـت. چنین نیست کـه اصحاب کهف بنشینند و دعا کنند و هیچ حرکتی انجام ندهند؛ بلکه همان  طور کـه دستانشان رابه دعا بلند کردند «فقالوا ربنا…»، پاهایشان را نیز بـه سوی غار حرکت دادند «اوی الفتیة الی الکهف»

آیه  ي سوم: خطر و انحراف در راه اسـت
«رَبَّنَا لَا تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنَا وَ هَبْ لَنَا مِن لَّدُنكَ رَحْمَةً  إِنَّكَ أَنتَ الْوَهَّابُ» «آیه ي 8، سوره ي آل عمران»

پروردگارا، پس ازآن  كه مـا را هدایت كردى، دل  هاى مـا رابه باطل مایل مگردان و از سوى خود مـا را رحمتى ببخش! بـه  راستى كه تـو خود بسیار بخشنده اى!

دراین دعای زیبا، بعد از این  کـه بـه نعمت هدایت رسیدیم، از خدا می‌خواهیم کـه این نعمت را از مـا نگیرد و مـا را از خطر گمراهی و انحراف از راه هدایت حفظ کند.

حال کـه بـه میهمانی خدا راه یافته  ایم و توفیق نماز و روزه و مناجات و تقوا نصیبمان شده اسـت، از خدا بخواهیم کـه مـا را دراین راه یاری کند و این توفیق  هاي زیبا را از مـا نگیرد و این مهمانی آغازی باشد برای محرم شدن همیشگی  مان در انجمن مومنان و کرّوبیان!

مهم‌ترین نکته ي این آیه این اسـت کـه انسان هرگز نباید خودرا از الطاف و عنایات ربانی بی  نیاز بداند و حتی بعد از هدایت و قرار گرفتن در مسیر رشد و سعادت، از گمراهی و انحراف بترسد و دائماً پناه  جوی دستان پرمهر پروردگار باشد.

آیه آخر: مقدمه اي برای رسیدن بـه مغفرت و رحمت الهی
«رَبَّنَا ءَامَنَّا فَاغْفِرْ لَنَا وَ ارْحَمـنَا وَ أَنتَ خَیرُ الرَّاحِمِینَ» «آیه  ي 109، سوره  ي مومنون»

پروردگارا، ایمان آوردیم؛ پس مـا را ببخش و بر مـا رحم كن کـه تـو بهترین رحم كنندگانى!

خدای مهربان، ممنونیم از تـو کـه مـا رابه مهمانی باشکوه رمضانت دعوت کردی و مـا را توفیق حضور دراین مراسم پرفیض پرستش و تقوا و خودسازی عنایت کردی! بـه تـو و دین و آیین محمدی و علوی تـو ایمان آورده  ایم و دعوتت را لبیک گفته  ایم؛

حال کـه آمده  ایم، مـا را در باران مغفرتت شست  و شو ده و گرد و غبار و چرک گناه و غفلت را از گوهر جان مـا پاک کن و مـا را در آغوش رحمت خود جای ده کـه تـو مهربان  ترینی!

خدایا، همان  طور کـه ایمانمان رابا مغفرت و رحمت بی  کرانت پاداش می  دهی؛ گرسنگی و تشنگی و بی  حالی و خویشتن  داری سی روزه  ي رمضانمان را هم با الطاف ربانی  ات در عید فطر پاداش ده و هم  چنین، درد و رنج و سختی  هاي دنیایمان رابا شادی و لذت و سعادت بهشت و رضوانت پاداش ده!

از این آیه بـه دست می‌آید کـه ایمان مقدمه  ي رسیدن بـه مغفرت و رحمت خداوند اسـت و هرچه ایمانمان بیش  تر باشد، رحمت بیش  تری شامل حالمان می  شود: رَبَّنَا ءَامَنَّا فَاغْفِرْ لَنَا
 
پی نوشت ها:
1. صحیفه ي امام، ج 13، ص 32
2. فروع کافی، ج 4، ص 87، باب ادب الصائم، ح