درباره پله اسطوره فوتبال از کودکی تا حال

پله اسطوره دنیای فوتبال و کشور برزیل است و درباره این اسطوره فیلم سینمایی ساخته شده است که در برزیل به نمایش درمی آید. درام ورزشی «پله: تولد یک اسطوره» ابتدا قرار بود در سال 2014 و همزمان با برگزاری جام جهانی فوتبال در برزیل روانه پرده سینماها شود اما این اتفاق نیفتاد و اکران اولین فیلم سینمایی درباره زندگی اسطوره فوتبال برزیل و دنیا تا حدود یک ماه پیش به تعویق افتاد.

این فیلم که ساخته دو برادر فیلمساز به نام های جف و مایکل زیمبالیست است، به سبک قصه های ابرقهرمانی ماجرای زندگی اسطوره فوتبال برزیل را به تصویر کشیده؛ انگار نسخه ورزشی فیلم برنده اسکار «میلیونر زاغه نشین» (2009) باشد.

تا امروز، فیلم های زندگینامه ای بسیاری به ویژه با محوریت قهرمان های ورزشی ساخته شده که زندگی سوژه شان را از دوران کودکی تا بزرگسالی ترسیم کرده اند اما فیلم برداران زیمبالیست سنت شکنی کرده و درست جایی که بازیکن بااستعداد فوتبال هنوز در سنین نوجوانی به سر می برد و می رود که تبدیل به اسطوره شود، تیتراژ پایانی ظاهر می شود.

زیمبالیست ها که خودشان گارش فیلمنامه را برعهده داشته اند، به جای تمرکز بر تقلای برزیل برای دستیابی به اولین پیروزی اش در رقابت های جام جهانی 1958، تنها به طور خلاصه و سرسری به عظمت اسطوره فوتبال این کشور نگاهی انداخته اند.

واقعیت این است که با یک فیلم کاملا کلیشه ای طرف هستید که به تمام ترفندهای نخ نمای یک داستان خوشایند چنگ زده اما و با وجود واکنش منفی منتقدان، آن قدر هیجان انگیز است که امسال تنور بازی های المپیک تابستانی ریو را داغ تر کند.

اطلاعات فوری

پله: تولد یک اسطوره
Pele: Birth of a Legend
• امتیاز IMDB: 7.4 از 10
• راتن تومیتوز: 18 درصد
• کارگردانان: جف زیمبالیست، مایکل زیمبالیست
• نویسندگان: جف زیمبالیست، مایکل زیمبالیست
• بازیگران: وینسنت دونوفریو، رودریگو سانتورو، دیه گو بونه تا
• بودجه ساخت: نامعلوم
• فروش گیشه آمریکا: 45 هزار دلار
• ژانر و مدت زمان: درام، ورزشی، زندگینامه- 107 دقیقه
• تاریخ اکران: 13 مه 2016 (آمریکای شمالی)

ماموریت در ریو

تابستان سه سال پیش بود که جف و مایکل زیمبالیست دو برادر فیلمساز آمریکایی، فیلمبرداری اولین فیلم زندگی پله را در ریو دوژانیرو شروع کردند.

برخلاف برنامه ریزی هایی که انجام شده بود، درست چند ماه قبل از شروع رقابت های جام جهانی فوتبال 2014، سازندگان اعلام کردند مراحل پس تولید بیش از حد طولانی شده و بعضی صحنه ها باید از نو فیلمبرداری شوند و در نتیجه فیلم به اکران همزمان با بازی های جام جهانی نمی رسد.

تمام صحنه ها باید از نو فیلمبرداری شوند و در نتیجه فیلم به اکران همزمان با بازی های جام جهانی نمی رسد. تمام صحنه های فیلم در برزیل جلوی دوربین رفته و متیو لیباتیک، مدیر فیلمبرداری فیلم های «قوی سیاه» و «مرثیه ای برای یک رویا»- هر دو ساخته داران آرنوفسکی- این بار هم صحنه های درخشانی را به تصویر کشیده است.

از این پله تا آن پله

«لئوناردو کاروالو» نقش نابغه فوتبال را در ده سالگی و «کوین دی پائولا» از سیزده تا هفده سالگی بازی کرده اند؛ بازیکن اسطوره ای که از قضا خودش هم به عنوان تهیه کننده اجرایی در روند تهیه و تولید فیلم فعالیت داشته، درباره دو بازیگر جوان فیلم گفته:

«دو بازیگر جوانی که در نقش کودکی های من ظاهر شده اند، به ستاره های آینده تبدیل خواهندشد چرا که هم در مقابل دوربین سینما و هم در زمین فوتبال توانایی هایشان را به اثبات رسانده اند.»

زیمبالیست ها می گویند از همان ابتدا به دلایل دراماتیک، دلشان می خواست بر دوران نوجوانی پله تمرکز کنند: «تولد این اسطوره همزمان با تولد هویت ملی برزیلی ها و غلبه بر شکست سنگین در رقابت های جام جهانی 1950 در برابر اروگوئه در ورزشگاه ماراکانا اتفاق افتاد.» فیلم به ویژه حول محور رابطه پله و پدرش پیش می رود.

عهد یک عشق فوتبال وطن پرست

با اینکه بخش عمده ای از صحنه های فیلم، اتفاقات جام جهانی 1958 و- اولین قهرمانی برزیل در این رقابت ها- و اولین حضور بین المللی پله در هفده سالگی را به تصویر می کشد اما نیم ساعت اول روایتگر ماجراهایی است که هشت سال قبل تر اتفاق می افتند تا مسیر سرنوشت نابغه زاغه نشین رفته رفته شکل بگیرد.

ماشین زمان روی سال 1960می ایستد؛ همان سالی که برزیل در خاک خودش، فینال جام جهانی را به اروگوئه می بازد و تبدیل به زخمی ورزشی اما سازنده برای ملت برزیل می شود (و ضربه به قدری محکم است که حتی باعث می شود باخت دو سال قبل تیم ملی این کشور در برابر آلمان از یادها برود).

پله جوان (با بازی لئوناردو لیما کاروالو) که از روی پشت بام دارد به گزارش رادیو گوش می دهد، به پدرش که حسابی پکر و ناامید شده قول می دهد یک روز هم که شده جام را به خاطر او و برای او- و با وجود بی میلی مادرش که با فوتبال مخالف بود- ببرد.

لقب توهین آمیز اما جاودانه

پله با نام اصلی «ادسون آرانتس دوناسیمنتو» به دنیا آمد اما «پله» لقب توهین آمیزی بود که اولین بار بچه های مدرسه به او دادند تا تحقیرش کنند. پله در خانواده ای فقیر بزرگ شد و فیلم برادران زیمبالیست ماجراجویی های فوتبالی او را در دل زاغه های برزیل دنبال می کند.

با وجود تمام چالش ها و دشواری های پیش رو، پله و رفقایش با تیم شان که اسمش «پابرهنه ها» بود، وارد رقابت های نوجوانان می شوند. آنها به طرز شگفت انگیزی موفق می شوند تا فینال مسابقات پیش بروند تا اینکه در برابر یک دسته از بچه پولدارهای گردن کلفت شکست می خورند.

پسر کو ندارد نشان از پدر

همین شکست کافی بود تا او را مجاب کند از روزش دست بکشد و سراغ حرفه دیگری برود تااینکه پدرش که آن روزها او را همراه خود به عنوان دربان به بیمارستان می برد، شیوه های ظریف تر کنترل توپ را یادش می دهد. فیلم فلاش می خورد به چند سال بعد؛

زمانی که پله نوجوان (با بازی کوین دی پائولا روسا) در آرزوی جایگاهی درست و حسابی در باشگاه سانتوس می سوزد اما شیوه خیابانی و فریب آمیز بازی اش چندان باب طبع مربی هایش به ویژه ویسنته فئولا، مدیر تیم ملی نیست؛ آن هم در حالی که فئولا امیدوار است با تقلید از سبک فوتبال اروپا بتواند تیم ملی را از گرفتار شدن به دام یک شرمساری دیگر در رقابت های جام جهانی نجات بدهد.

هیچ کس در گوش پله نمی خواند که از سبک بومی ات استفاده کن اما انگار نیرویی از درون، او را وادار به مقاومت و تلاش برای جلب نظر مربی اش می کرد و در عین حال اصرار به استفاده از سبک بومی اش در فوتبال بازی کردن، به کشمکش و جدال تکرار شونده فیلم بر پرده سینما تبدیل شده است.

جفت پا در کفش منتقدان

بیشتر دیالوگ ها ناشیانه و خالی از ظرافت هستند و خط اصلی داستان شدیدا کلیشه ای پیش می رود. با این حال، هواداران فوتبال با تماشای چهره های معروفی که به تصویر کشیده شده اند، لحظات مفرح و سرگرم کننده ای را تجربه می کنند.

به علاوه تیم سه نفره تدوین، صحنه های اکشن و هیجان انگیز فیلم را به شکل جذابی کنار هم قرار داده اند. هر دو بازیگر نوجوان فیلم که در نقش شخصیت اصلی داستان ظاهر شده اند، گویا بیشتر به خاطر شباهت ظاهری شان به کودکی های پله و همین طور مهارت های فوتبالی شان انتخاب شده اند تا استعداد و نبوغ شان در بازیگری.

با این حال، اگر بخواهیم روراست و منصفانه فیلم را نقد کنیم، این مسئله ضربه ای به اصل ماجرا نمی زند و کلا می شود موقع تماشایش خوش گذراند، خصوصا اگر بیشتر از سینما، عشق فوتبال باشید.

جادوی «بله» گفتن!

با وجود تمام کلیشه ها و زیاد تک بعدی بودن فیلم، باید یک کف مرتب به افتخار برادران زیمبالیست زد چون مسائل مهمی مثل نژادگرایی و اختلاف طبقاتی در جامعه برزیل را به درستی به نمایش گذاشته اند. در اواخر فیلم، خود پله حضوری کوتاه و سرگرم کننده دارد.

چه بسا اگر مدت زمان حضور تاثیرگذار گل زن اسطوره ای برزیل در مقابل دوربین کمی بیشتر بود، نتیجه نهایی فیلم هم بهتر از اینها می شد؛ هرچه نباشد پله ثابت کرده در برابر دوربین هم مهارت های شگفت انگیزی از خودش به نمایش می گذارد و کارنامه بازیگری اش تا امروز این ادعا را اثبات می کند.

به هر حال برادران زیمبالیست خوابش را هم نمی دیدند اسطوره فوتبال برزیل به پیشنهادشان مبنی بر ساخت چنین فیلمی جواب مثبت بدهد. جف و مایکل که قبلا مستندی فوتبالی با عنوان «دو اسکوبار» را ساخته بودند در این باره می گویند: «پله هر جا می رود، یک جور حضور جادویی خاصی به همراه دارد.»

پله مدتی بعد از آنکه مجاب شد اولین فیلم سینمای براساس زندگی اش ساخته شود، در صفحه رسمی توییتر خود با ساختن هشتگ «پله فیلم» (PeleFilm#) خطاب به هوادارانش نوشت: «مفتخرم که اعلام کنم فیلم پله از 13 ماه مه (24 اردیبهشت) در سینماهای ایالات متحده به نمایش در می آید.» آقای اسطوره در این باره حرف های جالبی برای گفتن دارد.

روی صندلی «ماه عسل»

فوتبالیست بازنشسته که پاییز امسال هفتاد و شش ساله می شود، چند روز قبل اکران فیلمش در نیویورک در یکی از مصاحبه هایش به نکته های جالبی اشاره کرد.

پله گفته: «نمی دانم چرا خداوند چنین تجربه ای را به من اعطا کرد، من هیچ وقت نمی خواستم اسمم سر زبان ها بیفتد و در کل دنیا مشهور شوم. من فقط می خواستم فوتبالیست بشوم و بس. می خواستم شبیه پدرم بشوم.»

پله پدرش را به عنوان الگو و منبع الهام معرفی می کند و می گوید او بود که باعث شد ضربه هایش به توپ شکل ماهرانه به خود بگیرد از جمله همان ضربه معروفی که تصویرش روی پوستر فیلم نقش بسته: «به نظرم کار دشواری بود؛ سختکوشی لازم داشت و تمرین. پدرم وادارم می کرد مدام تکرار کنم و تکرار»

ضمن اینکه در ادامه صحبت هایش، از آن ضربه آکروباتیک به عنوان «استعدادی خدادادی» یاد کرده؛ «پدرم بازیکن و گل زن خیلی خوبی بود. او در برزیل معروف بود، الگوی من بود. همیشه دلم می خواست شبیه او بشوم اما سرنوشتی که تا امروز برایم رقم خورده، چیزی است که تنها خداوند قادر به توضیح آن است.»

وقتی از هر انگشت اسطوره برزیلی هنر می بارد!

پله آقا آکتور سینما

اسطوره ورزش برزیل فقط در زمین فوتبال نبود که با حرکات آکروباتیک و قیچی زدن هنرنمایی می کرد بلکه مثل بعضی از فوتبالیست های خودمان، وسوسه بازیگری امانش نداد و تجربه بازی در مقابل دوربین سینما و تلویزیون را مزه مزه کرد.

هر چند، دست آخر تصمیم رفت اسطوره ابدی فوتبال باقی بماند تا اینکه به عنوان ستاره سینما روزی از صحنه روزگار محو شود.

از همه اینها گذشته، کارنامه بازیگری پله اتفاقات جذابی در خود دارد؛ از همکاری با جان هوستون، بازیگر و کارگردان معروف سینمای کلاسیک گرفته تا بازی در نقش مقابل سیلوستر استالونه و نقش اصلی تریلر جنایی «پدرو میکو» که اوج توانایی های پله در عرصه بازیگری را به اثبات رساند.

بیگانه ای در میان ما

پله هنوز به صورت حرفه ای برای باشگاه اسنتوس در برزیل توپ می زد که برای خودش کارنامه معتبری در عرصه بازیگری دست و پا کرد.

در 1969 او در سریالی با عنوان «غریبه ها» (The Strangers) در نقش یک موجود بیگانه و فرازمینی به نام «پلینیو پومپئو» ظاهر شد؛ یک سریال تلویزیونی علمی- تخیلی که با هدف تبلیغ منافع ملی در برنامه فضایی آپولو طراحی شده بود. دو سال بعد در یک فیلم سینمایی کمدی و فانتزی در نقش پزشکی جنتلمن ظاهر شد که به شخصیت اصلی فیلم کمک مالی می کند.

سال های بردگی

اما جذاب ترین نقش پله در اولین سال های بازیگری به درامی تاریخی با عنوان «راهپیمایی» (A Marcha) به کارگردانی از والدو سامپایو بر می گردد. این فیلم که در سال 1970 روی پرده رفت، روایتگر واپسین سال های دوران برده داری در برزیل است. پله در نقش شخصیتی به نام «چیکو بونداده» حامی جنبش مبارزه با برده داری بازی کرده است.

خدمت به کودکان خیابانی

بعد از خداحافظی با فوتبال در سال 1977، پله با ایفای نقش در درامی اکشن با عنوان «جیب برها» (Os Trombadinhas) ساخته آنسلمو دوراتچی حضور خود را در سینمای ملی و سیاسی آن دوران تثبیت کرد.

پله در بخشی از زندگینامه خودنوشتش آورده: «به این فیلم علاقه خاصی داشتم و در نوشتن داستان فیلم همکاری کردم. درباره مشکل کودکان بی سرپرست و رهاشده بود، امیدوار بودم این فیلم بتواند به جمع شدن آنها از خیابان ها کمکی کند و نتیجه مثبتی برایشان به بار بیاورد؛ برای آنها و برای جامعه.»یکی پله رو بگیره!

در سال 1981، پله در معروف ترین فیلم خود تا امروز در کنار چهره های سرشناسی مثل مایکل کین (بازیگر انگلیسی فیلم «جوانی») و سیلوستر استالونه ایفای نقش کرد؛ «فرار به سوی پیروزی» (Escape to Victory) ساخته جان هوستون، بازیگر و کارگردان نامدار سینمای کلاسیک آمریکا.

پله با یادآوری خاطراتش درباره بازی در این فیلم می نویسد: «با همان شور و اشتیاقی که در بازی های فوتبال حس می کردم، سر صحنه فیلم می رفتم… هوستون عادت داشت فریاد بزند پله، خونسرد باش! این فیلمه، باید احساساتت رو کنترل کنی….»

او (هوستون) نابغه سینما بود…» پله اما در مورد استالونه به عنوان بازیگر نقش مقابلش نظر چندان مثبتی ندارد و در این باره می نویسد: «همچنین یاد گرفتم که ستاره ها همیشه به شیوه دموکرات رفتار نمی کنند؛ مثلا استالونه هیچ وقت اجازه نمی داد کسی سر صحنه روی صندلی اش بنشیند.»

معجزه نقش اصلی

چند سال بعد، پله در تریلر جنایی «پدرو میکو» (Pedro Mico) تظاهر شد که تولید سینمای برزیل بود و در سال 1985 روی پرده رفت.

اسطوره فوتبال در این فیلم در نقش شخصیت اصلی به نام «ریو» ظاهر شده یک شیاد دغل باز با سبیلی پرپشت که از قضا تنها نقش اصلی او در کارنامه بازیگری اش به شمار می رود، بعد از پدرو میکو او تصمیم گرفت بیشتر در فیلم های داستانی ظاهر شود،

به همین خاطر به جان هوستون ملحق شد تا در فیلمی با مضمون کودکان یتیم و بی سرپرست با عنوان «A Minor Miracle» (1983) جلوی دوربین بروند. پله چهار سال بعد، در دارم فوتبالی «Hotshot» به کارگردانی ریک کینگ جلوی دوربین رفت.

فوتبال علیه سینما

در سال 2001 پله حضوری کوتاه اما بامزه در کمدی انگلیسی «مایک بست: مدیر انگلیسی» داشت و آخرین بار در فیلم زندگینامه خودش به کارگردانی برادران زیمبالیست جلوی دوربین رفت.

پله با بازی در نقش اصلی «پدرو میکو» به خوبی ثابت کرد که می تواند تبدیل به بازیگری حرفه ای و موفق بشود اما ظاهرا- که البته قابل درک هم هست- ترجیح داد بزرگ ترین بازیکن فوتبال دنیا باقی بماند تا اینکه بعدها به عنوان ستاره سینما از او یاد شود.