برنج مصنوعی واقعیت مضر زندگی ما 

برنج های دستکاری شده ژنتیکی برای ما مضر هستند یا مفید؟اصلا چرا برنج ها را دستکاری میکنند؟برنج جزء اصلی یبد خوراکی خانواده ها است. روز گذشته، یکی از پژوهشگران برجسته جهان در حوزه کشاورزی ارگانیک و عضو سازمان جهانی صلح سبز، طی یادداشتی به محتوای نامه یکصد برنده نوبل در انتقاد از سازمان متبوعش، آشکارا تاخت و پرسش‌های جدیدی را مطرح کرد.

ديرك زيمرمان (Dirk Zimmermann)، دارنده مدرک دكترای بيولوژي كشاورزي و متخصص در شاخه‌ی کشاورزی پایدار است که به برندگان نوبل اینگونه پاسخ می‌دهد:

«اگر كه چيزي به نام يك “راه حل اشتباه” وجود داشته باشد، برنج طلايي نمونه بارز آن است. اما راه‌حل‌ها نمي‌توانند یا اجازه ندارند که اشتباه باشند! و برنج مورد نظر هنوز هم در حد يك پروژه تحقيقاتي است كه با دستگاه تبليغاتي مؤثري همراهي و حمایت مي‌شود.

یادمان باشد: حتی اگر روزي اين برنج افسانه‌اي هم آماده ورود به بازار شده و نتایج تحقيقاتی هم بر مطمئن و موثر بودن آن در راه مداواي بيماري‌هاي ناشي از كمبود ويتامين آ صحه نهند، باز هم نمي‌توان از آن به عنوان يك “راه حل درست و راستين” نام برد.

واقعيتي كه انتشار نامه یکصد دريافت‌كننده جايزه نوبل به سازمان جهاني صلح سبز هم نمی‌تواند در آن تغییری ایجاد کند. در حقیقت شرکت‌های حامی محصولات دستکاری شده ژنتیکی، در پی آن هستند تا محافل معتبر بین‌المللی، محصولاتي مانند برنج طلايي را كه از لحاظ ژنتيكي تغيير پيدا كرده‌اند، بتوانند به عنوان راهکاری براي مبارزه با سوء تغذيه در جهان به رسميت بشناسند.

ايده‌اي كه در پشت توليد برنج طلايي وجود دارد آن است كه برنج را از راه دستكاري ژنتيكي با ويتامين آ غني كرده و به اين وسيله معضل كمبود ويتامين آ در برخي نقاط دنيا را حل كنند. مشكل اما اينجاست كه چنين برنجي وجود ندارد. پس از بيست سال تحقيق آنهم بر روي مزارع آزمايشي هنوز اين برنج نتوانسته آرزوهايي را كه به آن بسته شده برآورده كند.

نكته‌اي كه سازمان بين‌المللي پژوهش برنج (IRRI) آنرا تاييد مي‌كند. بررسي‌هاي علمي دانشگاه واشنگتن(Washington University in St. Louis) كه به تازگي انتشار پيدا كرده، نشان مي‌دهد شكست در اين زمينه ارتباطي با پويش مخالفان آن ندارد، بلكه اين برنج را نمي‌توان به اندازه كافي توليد كرد.

در اين گزارش همچنين مؤثر بودن برنج طلايي در راه مبارزه با كمبود ويتامين آ، آشکارا به زير سوال رفته و با تردیدهایی جدی روبرو شده است ، چرا كه تاكنون مدركي براي اثباتش وجود ندارد؛ باز هم نكته‌اي كه سازمان بين‌المللي پژوهش برنج به آن اشاره مي‌كند.

مسأله مبهم ديگر آنکه آيا بدن انسان قادر خواهد بود بتا كاروتن ساخته شده در اين برنج را به ويتامين آ تبديل كند؟ ثبات بتا كاروتن در طول مدتي كه برنج انبار مي‌شود و يا زماني كه پخته مي‌شود هم از ديگر پرسش‌هايي است كه هنوز تحقيقي در موردش انجام نشده.

شبهه‌اي ديگر آن است كه اين برنج در فرآیند كشت چگونه “رفتار” خواهد كرد؟ دستكاري ژنتيكي در زمينه متابوليسم بسيار پيچيده‌تر از اينگونه تغييرات در زمينه‌هاي ديگر مانند مقاوم كردن بذر در برابر علف‌كش‌ها است.

در كنار نوسان احتمالي مقدار بتا كاروتن موجود در برنج به دليل تغييرات جوي، پيامدهاي ناخواسته ديگري مانند افزايش حساسيت (گیاه) در برابر بيماري‌ها و يا كاهش مقاومت در برابر تغييرات آب و هوايي مي‌توانند نتيجه اين روش باشند.

واقعيت تلخ و نگران‌کننده‌تر در هر حال آن است كه برنج تراريخته گونه‌هاي برنج‌هاي سنتي و طبيعي را آلوده مي‌كند و از اين طريق عواقب نامعلومي براي يك محصول پايه‌اي در تغذيه نيمي از مردم كره خاكي را با خود به همراه خواهد آورد.

نکته مهم بعدی و فارغ از چنین ريسك‌ها و مشكلاتی، آن است که “راه حل برنج طلايي” دليل اصلي سوء تغذيه- همانا فقر اقتصادي را- به كلي ناديده گرفته و در حقیقت نشانی اشتباه می‌دهد!

مقابله با اين نابساماني (فقر) با يك ماده خوراكي بي معنا و پوچ است. استفاده از برنج طلايي در زمينه مورد نظر حتي مشكل تغذيه نامتعادل را تشديد مي‌كند.

مصرف‌كنندگان اين برنج از كمبود مواد ديگري بيش از ويتامين آ رنج مي‌برند كه اين محصول به تنهایی نمي‌تواند پاسخگوي آنها باشد. راه مبارزه مناسب با سوء تغذيه در درازمدت در آگاه‌سازي مردم، تنوع در خوراك آنها و البته در همت و درایت سياستمدران برای مدیریت مصرف و توزیع عادلانه‌تر ثروت است.

تا آن‌زمان روش‌هايي كه تاكنون بكار برده شده اند، مانند در دسترس قراردادن ويتامين آ و يا اضافه‌كردن كردن به مواد خوراكي مي‌توانند هنوز هم به خوبي پاسخگوي مشكلات باشند.

آنچه كه اما تاكنون به خوبي كار كرده، تبليغات در زمينه برنج طلايي بوده. از جانب كنسرن‌ها و طرفداران دستكاري ژنتيكي از اين برنج به عنوان يك گياه معجزه‌آور ياد مي‌شود، تا راه را براي ديگر بذرهاي تراريخته به بازار هموار كند كه با آنها كنسرن مونسانتو و ديگر شركت‌اي مشابه سود كلاني دريافت كنند.

اين تجارت‌ها تشنه موفقيت‌هايي هستند كه انتظارش را مي‌كشند: قريب به بيست سال است كه بذرهاي تراريخته به محدوده كشاورزي وارد شده‌اند، اما در عمل با شكست همراه بوده‌اند. مصرف هر چه بيشتر سموم كشاورزي، محدود كردن تنوع و monoculture ، از نتايج كشاورزي صنعتي است كه بذرهاي تراريخته براي آنها طراحي شده‌اند.

خطرات احتمالي براي سلامت مصرف‌كنندگان هنوز هم به اندازه كافي بررسي نشده و در ميان پژوهشگران بسيار مناقشه‌برانگيز است. به همين دليل هم افزايش مقاومت در برابر اين تكنولوژي در سرزمين مادر آن (ايالات متحده امريكا) همچنان رو به گسترش است.

در عین حال انتشار اين نامه سرگشاده از یکصد برنده نوبل در اعتراض به سازمان جهاني صلح سبز شايد كه به طور اتفاقي همزمان شده با به اجرا گذاشتن قانون نشانه‌گزاري محصولات حاوي بذرهاي تراريخته در ايالت ورمونت آمریکا از يكم ماه جولاي ( دو روز پیش).

پيش از آن برخي از توليدكنندگان مواد غذايي هم اعلام كرده بودند كه داوطلبانه محصولاتي را كه به مشتريان عرضه مي‌كنند، نشانه‌گذاري خواهند كرد. در طول هفته‌هاي آينده سناي آمريكا به مسأله نشانه‌گذاري توليدات با تغييرات ژنتيكي در سرتاسر كشور خواهد پرداخت.

در كنار مشكل مقاوم شدن هر چه سريع‌تر آفات، مسأله نشانه‌گذاري محصولات حاوي بذرهاي تراريخته تهديد بزرگي براي درآمد شركت‌هاي توليد كننده به شمار آمده که سبب شد تا آخرین تیر ترکش خود را از کمان پرتاب کنند!

در كنفرانس مطبوعاتي كه به منظور انتشار نامه سرگشاده برندگان جايزه نوبل برگزار شد، نكته نشانه‌گذاري مواد خوراكي مسأله اصلي به شمار مي‌آمد و داستان برنج طلايي حاشيه‌اي بود. جالب آنکه به اعضای سازمان صلح سبز شعبه امريكا – شخصا از جانب مسئول سابق روابط عمومي شركت مونسانتو- اجازه شركت در اين كنفرانس داده نشد!»

حال به نظر می‌رسد می‌توان پرتقال فروش را یافت! نه؟